D20111049785
ڤڠنلن
توليسن جاوي مروڤاكن توليسن يڠ دأمبيل دري سكرڤ عرب يڠ سمڤأي ككڤولاوان ملايو
برسام كداتاڠن اسلام. اصلڽ برڤرانن ڤنتيڠ دالم اوسها ڤڽيبارن علمو تراوتماڽ علمو
اڬام، ستروسڽ تله دڬوناڤكاي سچارا ملواس سباڬاي ميديوم كومونيكاسي اوليه اورڠ
ملايو سامادا دالم كالڠن اهلي مشاركت ماهوڤون دڠن ڤيهق لوار. مڽيڠكڤ هوبوڠنڽ يڠ
امت راڤت دڠن بڠسا ملايو، مك توليسن جاوي مروڤاكن ساله ساتو دري واريثن ڤرادبن دان
لامبڠ جاتي ديري بڠسا ملايو يڠ واجب دڤرليهارا دان دڤوليحرا. باڬايماناڤون، هاري
اين كدودوقن توليسن جاوي تله دأمبيل اليه اوليه توليسن رومي دان اي تيدق لاڬي
دليهت سباڬاي لامبڠ ڤرادبن ملايو سباڬايمان يڠ تله دلالوا د زمان كڬميلڠن
كتامادوان ملايو دهولو.جوسترو، كاجين اين برتوجوان اونتوق مڠوكوهكن كوجودن توليسن
جاوي سباڬاي واريثن ڤرادبن بڠسا د عالم ملايو سإيريڠ دڠن كحاضيرن اسلام د رنتاو
اين د سمڤيڠ مڠاناليسا اسڤيك چابرن سماس يڠ دهادڤي اوليه توليسن جاوي. منجلسكن
كڤرلوان ممبودياكن ڤڠڬوناءن توليسن جاوي دالم ڤلباڬاي اسڤيك ترماسوقله ممڤلباڬايكن
ڤڠڬونان توليسن جاوي ملالوءي كارڠن يڠ كرياتيف، ايميڬينتيف دان اينوۏاتيف سهيڠڬ
مينت دان كچينتأن ترهادڤ توليسن جاوي تتڤ سڬر دالم كالڠن ڬينراسي يڠ اكن داتڠ.
ملالوءي بلوڬ اين كومڤولن كامي اكن مڠنڬاهكن دوا چابرن سماس يڠ دهادڤي اوليه
توليسن جاوي يڠ ڤرلو دتاڠني سڬرا باڬي ممستيكن توليسن جاوي داڤت تروس دمرتبتكن
ڤڠڬوناانڽ سسواي دڠن كدودوكنڽ سباڬاي واريثن ڤرادبن بڠسا.توليسن جاوي تله مماءينكن
ڤرانن يڠ ڤنتيڠ دالم مشاركت ملايو سامادا سباڬاي الت كومونيكاسي éدان ميديوم فركمباغن علمو تراوتماڽ سلڤس كداتاڠن
اسلام د عالم ملايو. اياڽ تيدق اسيڠ دالم كهيدوڤن مشاركت ڤد ماس ايت برمولا دري
راج، ڤمبسر نڬارا، علماء، سوداڬر سهيڠڬاله كڤد رعيت جلتا. والاوڤون توليسن جاوي
دداڤتي ممڤوڽاءي ڤركاءيتن يڠ امت راڤت دڠن سكريڤ عرب تراوتماڽ ڤد بنتوق ابجد،
نامون ترداڤت ببراڤ ڤربيذأن يڠ كتارا تراوتماڽ ڤد ڤرتمبهن ابجد يڠ منجاديكن جومله
بيلڠن ابجد جاوي بربيذا دڠن بيلڠن ابجد عرب. اين منونجوقكن توليسن جاوي تله
ممڤوڽاءي ايدينتيتي يڠ ترسنديري دان ممڤو برڤرانن سباڬاي الت كومونيكاسي دان الت
ڤڠمبڠن علمو د ڤريڠكت ڬلوبال.
اصل توليسن جاوي
مڽوروت ڤرسواءلن دري مانكه اصل توليسن جاوي، اي اكن مڽنتوه دوا اسڤيك ايايت اصل بنتوق توليسن دان اصل نام جاوي. كدوا-دوا اسڤيك اين ڤرلو دبينچڠكن باڬي مڠوكوهكن كدودوكن توليسن جاوي سباڬاي واريثن ڤرادبن بڠسا ملايو.
اورڠ ملايو سبلوم كداتڠن اسلام ڤرنه مڠڬوناكن ببراڤ سيستم توليسن يڠ لاين انتاراڽ سيستم سكريڤ ڤللاۏا دان سكريڤ كاوي ماناكالا توليسن جاوي دكاتاكن تله دڬوناكن سجق ابد ك 10 مسيحي يايت سإءيريڠ دڠن كداتڠن اسلام ككڤولاوان ملايو. حاصيل دري ڤركمبڠن اسلام، توليسن جاوي تله مڠمبيل اليه سيستم توليسن يڠ دڬوناكن سبلوم ايت كران اي لبيه سسواي دان ممودهكن ڤروسيس ڤمبلاجرن تراوتما سكالي اونتوق ممڤلاجري اڬام اسلام.
منوروت هشيم موسى، سهيللابير مڽاتاكن بهاوا اورڠ ملايو تله منريما توليسن جاوي سچارا لڠسوڠ درڤد اورڠ عرب دان اورڠ عربله يڠ مولا-مولا مڠڬوناكن سيستم توليسن عرب اونتوق منوليس بهاس ملايو يڠ دكنلي دڠن نام توليسن جاوي. اخيرڽ تربنتوقله ساتو سيستم توليسن يڠ مڠاندوڠي ابجد يڠ ترديري دري 29 ابجد عرب سديا اد دان ليم ابجد بارو يڠ مواكيلي بوڽي دالم بهاس ملايو ايايت چ ﴿ ﭺ ﴾، ڠا ﴿ڠ ﴾، ڤا ﴿ﭫ ﴾، ڬ ﴿ڬ ﴾ دان ڽ ﴿ﭗ﴾. ستروسڽ منوروت زمري موره، ڤد تاهون 1984 ساتو لاڬي حروف بارو دتمبه باڬي مواكيلي ابجد ۏ ايايت ۏ ﴿ۉ﴾. ڤد تاهون 1988 ديوان بهاس دان ڤوستاك تله مڽناراايكن 37 ابجد جاوي يڠ دڬوناكن دالم بهاس ملايو
اصل توليسن جاوي
مڽوروت ڤرسواءلن دري مانكه اصل توليسن جاوي، اي اكن مڽنتوه دوا اسڤيك ايايت اصل بنتوق توليسن دان اصل نام جاوي. كدوا-دوا اسڤيك اين ڤرلو دبينچڠكن باڬي مڠوكوهكن كدودوكن توليسن جاوي سباڬاي واريثن ڤرادبن بڠسا ملايو.
اورڠ ملايو سبلوم كداتڠن اسلام ڤرنه مڠڬوناكن ببراڤ سيستم توليسن يڠ لاين انتاراڽ سيستم سكريڤ ڤللاۏا دان سكريڤ كاوي ماناكالا توليسن جاوي دكاتاكن تله دڬوناكن سجق ابد ك 10 مسيحي يايت سإءيريڠ دڠن كداتڠن اسلام ككڤولاوان ملايو. حاصيل دري ڤركمبڠن اسلام، توليسن جاوي تله مڠمبيل اليه سيستم توليسن يڠ دڬوناكن سبلوم ايت كران اي لبيه سسواي دان ممودهكن ڤروسيس ڤمبلاجرن تراوتما سكالي اونتوق ممڤلاجري اڬام اسلام.
منوروت هشيم موسى، سهيللابير مڽاتاكن بهاوا اورڠ ملايو تله منريما توليسن جاوي سچارا لڠسوڠ درڤد اورڠ عرب دان اورڠ عربله يڠ مولا-مولا مڠڬوناكن سيستم توليسن عرب اونتوق منوليس بهاس ملايو يڠ دكنلي دڠن نام توليسن جاوي. اخيرڽ تربنتوقله ساتو سيستم توليسن يڠ مڠاندوڠي ابجد يڠ ترديري دري 29 ابجد عرب سديا اد دان ليم ابجد بارو يڠ مواكيلي بوڽي دالم بهاس ملايو ايايت چ ﴿ ﭺ ﴾، ڠا ﴿ڠ ﴾، ڤا ﴿ﭫ ﴾، ڬ ﴿ڬ ﴾ دان ڽ ﴿ﭗ﴾. ستروسڽ منوروت زمري موره، ڤد تاهون 1984 ساتو لاڬي حروف بارو دتمبه باڬي مواكيلي ابجد ۏ ايايت ۏ ﴿ۉ﴾. ڤد تاهون 1988 ديوان بهاس دان ڤوستاك تله مڽناراايكن 37 ابجد جاوي يڠ دڬوناكن دالم بهاس ملايو
والاوڤون
توليسن جاوي مڠالمي ڤرتمبهن حروف دري سماس كسماس نامون راماي دالم كالڠن ڤڠكاجي
مڽاتاكن بنتوق دان بوڽيڽ برأصل دري توليسن عرب ماله بنتوق توليسن دان بوڽي باڬي
ابجدڽ يڠ اصل تتڤ سام دڠن اڤ يڠ تركندوڠ دالم توليسن عرب.
منوروت كاموس ر.ج ويلكينسون سباڬايمان يڠ دڤتيق اوليه عمر اوڠ، مڽاتاكن ڤركاتان جاوي دالم بهاس ملايو دڬوناكن اونتوق ڤوكوق جاوي-جاوي اتاو جيجوي دان جوڬ برس جاوي يڠ بربيذا دڠن برس ڤولوت سباڬايمان يڠ بياسا دسبوت اوليه اورڠ ملايو ‘برس جاوي' اداله برس يڠ دماسق منجادي ناسي يڠ بياسا دماكن ستياڤ هاري. كڽاتأن اين تيدق داڤت دكايتكن سچارا جلس دڠن ڤنمان ‘جاوي' اونتوق توليسن جاوي.
ڤنمءن ‘جاوي' باڬي توليسن جاوي جوڬ بوليه دروجوق كڤد ڤڠڬيلن اورڠ عرب كڤد رومڤون بڠسا د عالم ملايو. باڬي مريك سموا سوكو بڠسا د عالم ملايو دكنلي سباڬاي الجاواه اتاو بڠسا جاوا. اڤابيلا بهاس ملايو دتوليس مڠڬوناكن سكريڤ عرب، مك بهاس ترسبوت دكنلي سباڬاي بهاس جاوي. اوليه ايت توليسن ترسبوت ديناماكن سباڬاي توليسن جاوي.
والاو باڬايماناڤون توليسن دان بهاس جاوي اين تله دچيڤتا هاڽ اونتوق منوليس كات-كات دالم بهاس ملايو سهاج، بوكن بهاس-بهاس سوكو بڠسا لاين د عالم ملايو سڤرتي بهاس بوڬيس، بنجر، كمڤر دان سباڬايڽ.
ڤركاتان ‘جاوي' بوكن مروجوق كڤد ڤولاو جاوا اتاو بهاس جاوا يڠ اد ڤد هاري اين. مرسدن دالم بوكو بلياو ا ڬراممر اوف تيه ملايان لاڠواڬي، منڬسكن ڤنداڠن بلياو دان ممتيق كسيمڤولن يڠ تله دبوات اوليه ڬ.ه ويرنلي، بهاوا ‘جاوي' بوليه دكايتكن دڠن ڤركاتان ‘جاوا' يڠ دسبوت اوليه مرچو ڤولو سباڬاي نام باڬي ڤولاو سومترا ڤد زمان ايت يڠ موڠكين تله دبري نام اوليه اورڠ-اورڠ عرب. اين دبوقتيكن دڠن ڤنمءن اوليه اورڠ عرب ك اتس ساتو جنيس ميڽق يڠ ديناماكن سباڬاي لابن جاوا. ميڽق ترسبوت هاڽ دداڤتي د سومترا دان تيدق د ڤولاو جاوا.
دالم ملاكر كدودوقنڽ سباڬاي توليسن يڠ ملامبڠكن ايدينتيتي اورڠ ملايو، توليسن جاوي ملالوءي ببراڤ فاسا ڤركمبڠن ايايت:
ڤد كورون 16م، توليسن جاوي همڤير مڽاما توليسن عرب دڠن مڠڬوناكن تندا باريس باڬي ممبوڽيكن حروف.
ڤد كورون ك 17م، توليسن جاوي تيدق لاڬي ملتقكن تندا باريس سباڬايمان توليسن عرب
ڤد كورون ك 18م، تله دوجودكن حروف-حروف سقسي ايايت اليف ﴿ا ﴾، واو ﴿ و﴾ دان يا ﴿ ي﴾. دڠن كوجودن حروف-حروف سقسي اين مك توليسن جاوي تله ممبينا ايدينتيتيڽ ترسنديري.
ڤد كورون ك 19م هيڠڬ 20م، ڤركمبڠن ڤرتمبهن حروف جاوي برلاكو دان توليسن جاوي منروسكن ڤمبينأن ايدينتيتيڽ.
جوسترو، تيدق داڤت دساڠكلكن لاڬي بهاوا توليسن عرب مروڤاكن اصل كڤد تربنتوقڽ توليسن جاوي دان نام `جاوي' اداله مروجوق كڤد رومڤون بڠسا ملايو يڠ منديامي كڤولاوان ملايو. توليسن جاوي مروڤاكن واريثن يڠ تراڬوڠ دالم ڤروسيس ڤركمبڠن علمو دالم كالڠن اورڠ ملايو يڠ سكاليڬوس تله ملونجقكن مرتبت كتامادونن ملايو سواتو كتيك دهولو.
توليسن جاوي سباڬاي واريثن ڤرادبن بڠسا ملايو
توليسن جاوي دڬوناكن سچارا ملواس دالم ڤنوليسن بڠسا ملايو دان مروڤاكن لامبڠ دان سيمبول يڠ مواكيلي بهاس دان بڠسا ملايو د سلوروه كڤولاوان ملايو. اي ڤد مولاڽ دڬوناكن دالم ليڠكوڠن ايستان يڠ مليبتكن اوروسن ڤينتادبيران، كسوسسترأن دان كاڬامأن. ستروسڽ دڤركتيقكن د لوار ايستان اوليه سڬنڤ لاڤيسن مشاركت دالم سموا اوروسن مليڤوتي ڤوليتيك، ايكونومي دان سوسيال.
ڤد ڤريڠكت اول ڤنجاجاهن ايڠڬريس، توليسن جاوي ماسيه لاڬي دڬوناكن تراوتماڽ دالم اوروسن سورت مڽورات انتارا راج ملايو دڠن كراجأن ايڠڬريس. چونتوهڽ دڤهڠ، سماس ڤمرينتاهن سلطان احمد يايت سلطان ڤهڠ يڠ ڤرتام دري كتورونن بنداهارا تله بروتوس سورت دڠن كراجأن ايڠڬريس دڠن مڠڬوناكن توليسن جاوي. بڬيتو جوڬ ريسيدن بريتيسه ڤرتام، ج.ڤ رودڬر مڠڬوناكن توليسن جاوي دالم سورتڽ كڤد سلطان احمد.
دسببكن توليسن جاوي مروڤاكن توليسن اوتام اورڠ ملايو، اورڠ ايروڤه ترڤقسا ممڤلاجريڽ باڬي ممبوليهكن مريك بركومونيكاسي دڠن مشاركت ملايو سكاليڬوس ممهمي بوديا ملايو.
دالم ڤركمبڠن كاينتلقتوالن، توليسن جاوي تله مماءينكن ڤرانن يڠ ڤنتيڠ دالم مڽمڤأيكن سومبر علمو، خصوصڽ علمو اڬام كسلوروه ڤلوسوك دنيا ملايو. كتاب-كتاب اڬام سام اد دالم بنتوق سجاره، حكاية، فلسفه، شعير سمواڽ مڠڬوناكن توليسن جاوي دان منجادي ساتو-ساتوڽ باچان دالم بهاس تمڤاتن. ڤارا علماء دري دنيا ملايو مونچول دڤلامبڠ، رياو، قدح، كلنتن، ترڠڬانو، ڤهڠ، ڤتنا، بنجرماسين، اچيه دڠن ڤنوليسن كتاب-كتاب دالم ڤلباڬاي بيدڠ. انتاراڽ كتاب تاج السلاطين اوليه بخاري الجوهري دان كتاب بستانالسلاطين توليسن نورو الدين الرانيري.
توليسن جاوي مرسڤ ماسوق دالم جيوا اورڠ ملايو سهيڠڬ دجلماكن بوكن سهاج دالم ڤنديديقن دان ڤنتدبيران تتاڤي جوڬ دالم ممڤاميركن كسنين دان كبودايان ملايو. توليسن جاوي داوكيركن سباڬاي ڤرهياسن د رومه، سكوله بڬيتو جوڬ ڤد ڤرالاتن يڠ دڬوناكن سهارين. توليسن جاوي توروت دڬوناكن دالم منوليسكن ڤركارا-ڤركارا يڠ ڤنتيڠ سڤرتي ڤنوليسن حكوم كانون، القرءان، سورت-سورت، واتيكه، باتو-باتو نيسن، دويت-دويت شيليڠ، تيمبا تيمبڬ دان جوڬ بارڠ ڤرهياسن.
لنترن كدودوقن توليسن جاوي دڠن بهاس دان بڠسا ملايو ممڤوڽاءي ڤركاءيتن يڠ امت راڤت، مك حقيقة ڤركمبڠن توليسن جاوي ڤستيڽ تيدق داڤت دڤيسهكن دڠن ڤنچڤاين تمدون ملايو. توليسن جاوي منجادي ڤوساك يڠ امت تيڠڬي نيلايڽ يڠ واجب دڤليهارا اوليه ستياڤ اينديۏيدو يڠ مواريسي بهاس دان بڠسا ملايو. نامون، ديواس اين كدودوقن كڤنتيڠن توليسن جاوي تله دأمبيل اليه اوليه توليسن رومي. ماله اوسها مندولتكن بهاس ملايو سامادا د ڤريڠكت كبڠسأن ماهوڤون انتارا بڠسا دڤرجواڠكن دڠن مڠڬوناكن توليسن رومي. سوده تنتو اوسها ترسبوت اڬق سوكر كران بهاس ملايو تله دڤيسهكن دري ايدينتيتي توليسنڽ يڠ اصل. توليسن جاوي باڬاي دڤيڠڬيركن دان سكيراڽ اي تيدق تروس دڤليهارا مك تيدق مستحيل سواتو هاري ننتي اي اكن ڤوڤوس. سكاليڬوس دخواطيري جوڬ بهاس ملايو جوڬ اكن مڠالمي نصيب يڠ سام.توليسن جاوي سدڠ مڠالمي چابرن يڠ بسر هاري اين دان اڬيندا برتيندق باڬي مڠاتسي چابرن ترسبوت ڤرلو دلاكوكن اڬر توليسن جاوي اكن تروس ممڤو بركمبڠ دان دڬوناكن سچارا ملواس دالم اوسها ممرتبتكن بهاس دان بڠسا ملايو.
اناليسيس چابرن سماس توليسن جاوي
ڤنجاجاهن ايڠڬريس كأتس تانه ملايو تله ممباوا ڤلباڬاي ڤروبهن دان چابرن
منوروت كاموس ر.ج ويلكينسون سباڬايمان يڠ دڤتيق اوليه عمر اوڠ، مڽاتاكن ڤركاتان جاوي دالم بهاس ملايو دڬوناكن اونتوق ڤوكوق جاوي-جاوي اتاو جيجوي دان جوڬ برس جاوي يڠ بربيذا دڠن برس ڤولوت سباڬايمان يڠ بياسا دسبوت اوليه اورڠ ملايو ‘برس جاوي' اداله برس يڠ دماسق منجادي ناسي يڠ بياسا دماكن ستياڤ هاري. كڽاتأن اين تيدق داڤت دكايتكن سچارا جلس دڠن ڤنمان ‘جاوي' اونتوق توليسن جاوي.
ڤنمءن ‘جاوي' باڬي توليسن جاوي جوڬ بوليه دروجوق كڤد ڤڠڬيلن اورڠ عرب كڤد رومڤون بڠسا د عالم ملايو. باڬي مريك سموا سوكو بڠسا د عالم ملايو دكنلي سباڬاي الجاواه اتاو بڠسا جاوا. اڤابيلا بهاس ملايو دتوليس مڠڬوناكن سكريڤ عرب، مك بهاس ترسبوت دكنلي سباڬاي بهاس جاوي. اوليه ايت توليسن ترسبوت ديناماكن سباڬاي توليسن جاوي.
والاو باڬايماناڤون توليسن دان بهاس جاوي اين تله دچيڤتا هاڽ اونتوق منوليس كات-كات دالم بهاس ملايو سهاج، بوكن بهاس-بهاس سوكو بڠسا لاين د عالم ملايو سڤرتي بهاس بوڬيس، بنجر، كمڤر دان سباڬايڽ.
ڤركاتان ‘جاوي' بوكن مروجوق كڤد ڤولاو جاوا اتاو بهاس جاوا يڠ اد ڤد هاري اين. مرسدن دالم بوكو بلياو ا ڬراممر اوف تيه ملايان لاڠواڬي، منڬسكن ڤنداڠن بلياو دان ممتيق كسيمڤولن يڠ تله دبوات اوليه ڬ.ه ويرنلي، بهاوا ‘جاوي' بوليه دكايتكن دڠن ڤركاتان ‘جاوا' يڠ دسبوت اوليه مرچو ڤولو سباڬاي نام باڬي ڤولاو سومترا ڤد زمان ايت يڠ موڠكين تله دبري نام اوليه اورڠ-اورڠ عرب. اين دبوقتيكن دڠن ڤنمءن اوليه اورڠ عرب ك اتس ساتو جنيس ميڽق يڠ ديناماكن سباڬاي لابن جاوا. ميڽق ترسبوت هاڽ دداڤتي د سومترا دان تيدق د ڤولاو جاوا.
دالم ملاكر كدودوقنڽ سباڬاي توليسن يڠ ملامبڠكن ايدينتيتي اورڠ ملايو، توليسن جاوي ملالوءي ببراڤ فاسا ڤركمبڠن ايايت:
ڤد كورون 16م، توليسن جاوي همڤير مڽاما توليسن عرب دڠن مڠڬوناكن تندا باريس باڬي ممبوڽيكن حروف.
ڤد كورون ك 17م، توليسن جاوي تيدق لاڬي ملتقكن تندا باريس سباڬايمان توليسن عرب
ڤد كورون ك 18م، تله دوجودكن حروف-حروف سقسي ايايت اليف ﴿ا ﴾، واو ﴿ و﴾ دان يا ﴿ ي﴾. دڠن كوجودن حروف-حروف سقسي اين مك توليسن جاوي تله ممبينا ايدينتيتيڽ ترسنديري.
ڤد كورون ك 19م هيڠڬ 20م، ڤركمبڠن ڤرتمبهن حروف جاوي برلاكو دان توليسن جاوي منروسكن ڤمبينأن ايدينتيتيڽ.
جوسترو، تيدق داڤت دساڠكلكن لاڬي بهاوا توليسن عرب مروڤاكن اصل كڤد تربنتوقڽ توليسن جاوي دان نام `جاوي' اداله مروجوق كڤد رومڤون بڠسا ملايو يڠ منديامي كڤولاوان ملايو. توليسن جاوي مروڤاكن واريثن يڠ تراڬوڠ دالم ڤروسيس ڤركمبڠن علمو دالم كالڠن اورڠ ملايو يڠ سكاليڬوس تله ملونجقكن مرتبت كتامادونن ملايو سواتو كتيك دهولو.
توليسن جاوي سباڬاي واريثن ڤرادبن بڠسا ملايو
توليسن جاوي دڬوناكن سچارا ملواس دالم ڤنوليسن بڠسا ملايو دان مروڤاكن لامبڠ دان سيمبول يڠ مواكيلي بهاس دان بڠسا ملايو د سلوروه كڤولاوان ملايو. اي ڤد مولاڽ دڬوناكن دالم ليڠكوڠن ايستان يڠ مليبتكن اوروسن ڤينتادبيران، كسوسسترأن دان كاڬامأن. ستروسڽ دڤركتيقكن د لوار ايستان اوليه سڬنڤ لاڤيسن مشاركت دالم سموا اوروسن مليڤوتي ڤوليتيك، ايكونومي دان سوسيال.
ڤد ڤريڠكت اول ڤنجاجاهن ايڠڬريس، توليسن جاوي ماسيه لاڬي دڬوناكن تراوتماڽ دالم اوروسن سورت مڽورات انتارا راج ملايو دڠن كراجأن ايڠڬريس. چونتوهڽ دڤهڠ، سماس ڤمرينتاهن سلطان احمد يايت سلطان ڤهڠ يڠ ڤرتام دري كتورونن بنداهارا تله بروتوس سورت دڠن كراجأن ايڠڬريس دڠن مڠڬوناكن توليسن جاوي. بڬيتو جوڬ ريسيدن بريتيسه ڤرتام، ج.ڤ رودڬر مڠڬوناكن توليسن جاوي دالم سورتڽ كڤد سلطان احمد.
دسببكن توليسن جاوي مروڤاكن توليسن اوتام اورڠ ملايو، اورڠ ايروڤه ترڤقسا ممڤلاجريڽ باڬي ممبوليهكن مريك بركومونيكاسي دڠن مشاركت ملايو سكاليڬوس ممهمي بوديا ملايو.
دالم ڤركمبڠن كاينتلقتوالن، توليسن جاوي تله مماءينكن ڤرانن يڠ ڤنتيڠ دالم مڽمڤأيكن سومبر علمو، خصوصڽ علمو اڬام كسلوروه ڤلوسوك دنيا ملايو. كتاب-كتاب اڬام سام اد دالم بنتوق سجاره، حكاية، فلسفه، شعير سمواڽ مڠڬوناكن توليسن جاوي دان منجادي ساتو-ساتوڽ باچان دالم بهاس تمڤاتن. ڤارا علماء دري دنيا ملايو مونچول دڤلامبڠ، رياو، قدح، كلنتن، ترڠڬانو، ڤهڠ، ڤتنا، بنجرماسين، اچيه دڠن ڤنوليسن كتاب-كتاب دالم ڤلباڬاي بيدڠ. انتاراڽ كتاب تاج السلاطين اوليه بخاري الجوهري دان كتاب بستانالسلاطين توليسن نورو الدين الرانيري.
توليسن جاوي مرسڤ ماسوق دالم جيوا اورڠ ملايو سهيڠڬ دجلماكن بوكن سهاج دالم ڤنديديقن دان ڤنتدبيران تتاڤي جوڬ دالم ممڤاميركن كسنين دان كبودايان ملايو. توليسن جاوي داوكيركن سباڬاي ڤرهياسن د رومه، سكوله بڬيتو جوڬ ڤد ڤرالاتن يڠ دڬوناكن سهارين. توليسن جاوي توروت دڬوناكن دالم منوليسكن ڤركارا-ڤركارا يڠ ڤنتيڠ سڤرتي ڤنوليسن حكوم كانون، القرءان، سورت-سورت، واتيكه، باتو-باتو نيسن، دويت-دويت شيليڠ، تيمبا تيمبڬ دان جوڬ بارڠ ڤرهياسن.
لنترن كدودوقن توليسن جاوي دڠن بهاس دان بڠسا ملايو ممڤوڽاءي ڤركاءيتن يڠ امت راڤت، مك حقيقة ڤركمبڠن توليسن جاوي ڤستيڽ تيدق داڤت دڤيسهكن دڠن ڤنچڤاين تمدون ملايو. توليسن جاوي منجادي ڤوساك يڠ امت تيڠڬي نيلايڽ يڠ واجب دڤليهارا اوليه ستياڤ اينديۏيدو يڠ مواريسي بهاس دان بڠسا ملايو. نامون، ديواس اين كدودوقن كڤنتيڠن توليسن جاوي تله دأمبيل اليه اوليه توليسن رومي. ماله اوسها مندولتكن بهاس ملايو سامادا د ڤريڠكت كبڠسأن ماهوڤون انتارا بڠسا دڤرجواڠكن دڠن مڠڬوناكن توليسن رومي. سوده تنتو اوسها ترسبوت اڬق سوكر كران بهاس ملايو تله دڤيسهكن دري ايدينتيتي توليسنڽ يڠ اصل. توليسن جاوي باڬاي دڤيڠڬيركن دان سكيراڽ اي تيدق تروس دڤليهارا مك تيدق مستحيل سواتو هاري ننتي اي اكن ڤوڤوس. سكاليڬوس دخواطيري جوڬ بهاس ملايو جوڬ اكن مڠالمي نصيب يڠ سام.توليسن جاوي سدڠ مڠالمي چابرن يڠ بسر هاري اين دان اڬيندا برتيندق باڬي مڠاتسي چابرن ترسبوت ڤرلو دلاكوكن اڬر توليسن جاوي اكن تروس ممڤو بركمبڠ دان دڬوناكن سچارا ملواس دالم اوسها ممرتبتكن بهاس دان بڠسا ملايو.
اناليسيس چابرن سماس توليسن جاوي
ڤنجاجاهن ايڠڬريس كأتس تانه ملايو تله ممباوا ڤلباڬاي ڤروبهن دان چابرن
ترهادڤ
بڠسا دان بهاس ملايو. انتاراڽ ڤرانن توليسن جاوي سباڬاي لامبڠ كدولاتن بڠسا دان
بهاس ملايو تله دنافيكن دڠن ممڤركنلكن توليسن رومي. ملالوءي بلوڬ اين كومڤولن كامي
اكن ممفوكوسكن كڤد دوا چابرن سماس باڬي توليسن جاوي يايت:
1. ڤرتمبهن ڤربنداهاران ڤركاتان دالم بهاس ملايو يڠ دأمبيل دري بهاس ايڠڬريس منجاديكن بهاس ملايو سوكر اونتوق دتوليس دالم توليسن جاوي. دسببكن بهاس ايڠڬريس مڠڬوناكن ببراڤ حروف يڠ مواكيلي بوڽي ترتنتو يڠ تيدق اد دالم توليسن جاوي دان سبوتن بهاس ملايو، مك ڤنوليسنڽ ترڤقسا مڠڬوناكن لبيه دري ساتو حروف اونتوق مواكيلي ساتو بوڽي. دچاتتكن ترداڤت لبيه دري 300 ڤركاتان بهاس ايڠڬريس يڠ تله ددفتركن د دالم كاموس ديوان ايديسي كامڤت تربيتن ديوان بهاس دان ڤوستاك. ڤرتمبهن ڤركاتان اين ممرلوكن ڤنچيڤتأن حروف-حروف بارو دالم توليسن جاوي يڠ سسواي دڠن بوڽي حروف ترسبوت.
برداسركن ڤركاتان-ڤركاتان بارو يڠ تله دملايوكن سبوتن بوڽي “ۏ“ دان “ايكس“ تيدق ممڤوڽاءي بنتوق حروف دالم توليسن جاوي يڠ اصل. ڤد تاهون 1998 حروف ۆ دتمبه باڬي مواكيلي بوڽي “ۏ“ باڬي ممبوليهكن ڤركاتان-ڤركاتان ترسبوت دتوليس دالم توليسن جاوي. اوليه ايت توليسن جاوي ڤرلو تروس بركمبڠ اونتوق مندڤني چابرن ڤركمبڠن بهاس ملايو دڠن ممبوات ڤنمباهن حروف باڬي مواكيلي بوڽي-بوڽي اسيڠ يڠ دباوا ماسوق ك دالم بهاس ملايو.
توليسن جاوي دكتڤيكن سهيڠڬ راماي دالم كالڠن اورڠ ملايو يڠ بوتا جاوي دان مڠڠڬڤكن اي هاڽ سسواي دڬوناكن دالم ڤمبلاجرن تيدق راسمي. جوسترو حروف جاوي اكن دڤلاجر سچارا تيدق لڠسوڠ سماس ممڤلاجري القرءان كران باڬي اورڠ ملايو، بلاجر القرءان اداله ساتو كواجبن باڬي ستياڤ اينديۏيدو مسلم. سبنرڽ كماهيرن ممباچ دان منوليس جاوي ممڤوڽاءي هوبوڠن يڠ راڤت دڠن كبوليهن مڠواساءي ڤمباچان القرءان. بهاڬين ڤنديديقن اسلام كمنترين ڤنديديقن مليسيا ﴿قڤي عيم﴾ منداڤتي سجومله 60% ڤلاجر سكوله رنده ڬاڬل ممباچ القرءان دان درڤد جومله ترسبوت دداڤت بهاوا اد كالڠن ڤلاجر يڠ تيدق لڠسوڠ مڠنل حروف جاوي.
دسلوسوري قاعده ڤڠاجرن دان ڤمبلاجرن القرءان هاري اين جوڬ تله مڠالمي ڤروبهن. ڤلباڬاي قاعده بارو دڤركنلكن انتاراڽ اقراء'، البرقي دان البغدادي. اد انتارا قاعده بلاجر القرءان اين ممڤركنلكن حروف القرءان دڠن تروس ممبوڽيكنڽ تنڤا دڤركنلكن نام حروف منجاديكن اد دالم كالڠن ڤلاجر يڠ تيدق تاهو نام باڬي حروف-حروف عرب يڠ سميمڠڽ سام دڠن حروف جاوي.
والاوڤون قاعده سدميكيان اكن منجاديكن ڤلاجر چڤت داڤت ممباچ القرءان دڠن لنچر نامون اي موڠكين ممبري كسن ترهادڤ كممڤوان مڠنالي حروف جاوي ستروسڽ ممباچ دان منوليس جاوي. جوسترو، توليسن جاوي جوڬ ڤرلو دڤركنلكن ملالوءي ڤندكتن دان تيكنيك بارو يڠ سلاري دڠن ڤركمبڠن قاعده ڤمبلاجرن القرءان. كاجين ڤرلو دجالنكن اونتوق مڠنل ڤستي قاعده ڤڠاجرن دان ڤمبلاجرن توليسن جاوي يڠ لبيه كرياتيف دان مناريق.
د سمڤيڠ ايت توليسن جاوي هاروسله دڤربودياكن ملالوءي ڤنديديقن تراوتماڽ ملالوءي ڤڠاجرن دان ڤمبلاجرن مات ڤلاجرن يڠ برترسكن ڤڠاجين اسلام، ڤڠاجين ملايو، بهاس ملايو، سجاره تانه ملايو، سجاره مليسيا دان كنڬارأن. مات ڤلاجرن-مات ڤلاجرن ترسبوت ممڤوڽاءي ڤركاءيتن يڠ امت راڤت دڠن بڠسا ملايو دان بهاس ملايو يڠ اصل ايدينتيتي توليسنڽ اداله توليسن جاوي. ممڤلاجري علمو بركاءيتن بڠسا، بهاس دان بوديا ملايو ملالوءي توليسن جاوي اكن ممبري ڤڠحياتن يڠ بربيذا كڤد ڤلاجر بربنديڠ مڠڬوناكن توليسن رومي. ڤندكتن اين جوڬ سچارا ڤرلاهن-لاهن اكن مڠيكيس مينتاليتي اورڠ ملايو بهاوا توليسن جاوي هاڽ سسواي دڬوناكن دالم سيستم ڤنديديقن يڠ تيدق راسمي.
1. ڤرتمبهن ڤربنداهاران ڤركاتان دالم بهاس ملايو يڠ دأمبيل دري بهاس ايڠڬريس منجاديكن بهاس ملايو سوكر اونتوق دتوليس دالم توليسن جاوي. دسببكن بهاس ايڠڬريس مڠڬوناكن ببراڤ حروف يڠ مواكيلي بوڽي ترتنتو يڠ تيدق اد دالم توليسن جاوي دان سبوتن بهاس ملايو، مك ڤنوليسنڽ ترڤقسا مڠڬوناكن لبيه دري ساتو حروف اونتوق مواكيلي ساتو بوڽي. دچاتتكن ترداڤت لبيه دري 300 ڤركاتان بهاس ايڠڬريس يڠ تله ددفتركن د دالم كاموس ديوان ايديسي كامڤت تربيتن ديوان بهاس دان ڤوستاك. ڤرتمبهن ڤركاتان اين ممرلوكن ڤنچيڤتأن حروف-حروف بارو دالم توليسن جاوي يڠ سسواي دڠن بوڽي حروف ترسبوت.
برداسركن ڤركاتان-ڤركاتان بارو يڠ تله دملايوكن سبوتن بوڽي “ۏ“ دان “ايكس“ تيدق ممڤوڽاءي بنتوق حروف دالم توليسن جاوي يڠ اصل. ڤد تاهون 1998 حروف ۆ دتمبه باڬي مواكيلي بوڽي “ۏ“ باڬي ممبوليهكن ڤركاتان-ڤركاتان ترسبوت دتوليس دالم توليسن جاوي. اوليه ايت توليسن جاوي ڤرلو تروس بركمبڠ اونتوق مندڤني چابرن ڤركمبڠن بهاس ملايو دڠن ممبوات ڤنمباهن حروف باڬي مواكيلي بوڽي-بوڽي اسيڠ يڠ دباوا ماسوق ك دالم بهاس ملايو.
توليسن جاوي دكتڤيكن سهيڠڬ راماي دالم كالڠن اورڠ ملايو يڠ بوتا جاوي دان مڠڠڬڤكن اي هاڽ سسواي دڬوناكن دالم ڤمبلاجرن تيدق راسمي. جوسترو حروف جاوي اكن دڤلاجر سچارا تيدق لڠسوڠ سماس ممڤلاجري القرءان كران باڬي اورڠ ملايو، بلاجر القرءان اداله ساتو كواجبن باڬي ستياڤ اينديۏيدو مسلم. سبنرڽ كماهيرن ممباچ دان منوليس جاوي ممڤوڽاءي هوبوڠن يڠ راڤت دڠن كبوليهن مڠواساءي ڤمباچان القرءان. بهاڬين ڤنديديقن اسلام كمنترين ڤنديديقن مليسيا ﴿قڤي عيم﴾ منداڤتي سجومله 60% ڤلاجر سكوله رنده ڬاڬل ممباچ القرءان دان درڤد جومله ترسبوت دداڤت بهاوا اد كالڠن ڤلاجر يڠ تيدق لڠسوڠ مڠنل حروف جاوي.
دسلوسوري قاعده ڤڠاجرن دان ڤمبلاجرن القرءان هاري اين جوڬ تله مڠالمي ڤروبهن. ڤلباڬاي قاعده بارو دڤركنلكن انتاراڽ اقراء'، البرقي دان البغدادي. اد انتارا قاعده بلاجر القرءان اين ممڤركنلكن حروف القرءان دڠن تروس ممبوڽيكنڽ تنڤا دڤركنلكن نام حروف منجاديكن اد دالم كالڠن ڤلاجر يڠ تيدق تاهو نام باڬي حروف-حروف عرب يڠ سميمڠڽ سام دڠن حروف جاوي.
والاوڤون قاعده سدميكيان اكن منجاديكن ڤلاجر چڤت داڤت ممباچ القرءان دڠن لنچر نامون اي موڠكين ممبري كسن ترهادڤ كممڤوان مڠنالي حروف جاوي ستروسڽ ممباچ دان منوليس جاوي. جوسترو، توليسن جاوي جوڬ ڤرلو دڤركنلكن ملالوءي ڤندكتن دان تيكنيك بارو يڠ سلاري دڠن ڤركمبڠن قاعده ڤمبلاجرن القرءان. كاجين ڤرلو دجالنكن اونتوق مڠنل ڤستي قاعده ڤڠاجرن دان ڤمبلاجرن توليسن جاوي يڠ لبيه كرياتيف دان مناريق.
د سمڤيڠ ايت توليسن جاوي هاروسله دڤربودياكن ملالوءي ڤنديديقن تراوتماڽ ملالوءي ڤڠاجرن دان ڤمبلاجرن مات ڤلاجرن يڠ برترسكن ڤڠاجين اسلام، ڤڠاجين ملايو، بهاس ملايو، سجاره تانه ملايو، سجاره مليسيا دان كنڬارأن. مات ڤلاجرن-مات ڤلاجرن ترسبوت ممڤوڽاءي ڤركاءيتن يڠ امت راڤت دڠن بڠسا ملايو دان بهاس ملايو يڠ اصل ايدينتيتي توليسنڽ اداله توليسن جاوي. ممڤلاجري علمو بركاءيتن بڠسا، بهاس دان بوديا ملايو ملالوءي توليسن جاوي اكن ممبري ڤڠحياتن يڠ بربيذا كڤد ڤلاجر بربنديڠ مڠڬوناكن توليسن رومي. ڤندكتن اين جوڬ سچارا ڤرلاهن-لاهن اكن مڠيكيس مينتاليتي اورڠ ملايو بهاوا توليسن جاوي هاڽ سسواي دڬوناكن دالم سيستم ڤنديديقن يڠ تيدق راسمي.
ڤنوتوڤ
سبنرڽ بوكنله ساتو كرجا يڠ موده اونتوق مڠڠكت مرتبت توليسن جاوي يڠ سماكين
ترڤيڠڬير هاري اين. چابرن يڠ دهادڤي بڬيتو ڬتير اونتوق دلالوي كران انتارا ڤڠهالڠ
كڤد اوسها اين اد يڠ داتڠ دالم كالڠن اورڠ ملايو سنديري. حال اين برلاكو موڠكين
كران ككابورن مريك ترهادڤ كدودوقن توليسن جاوي سباڬاي واريثن اڬوڠ يڠ دتيڠڬلكن
اونتوق مريك سباڬاي انق جاتي ملايو. والاوڤون دالم بلوك اين هاڽ دوا چابرن يڠ داناليسا، نامون
دأكوي ماسيه باڽق لاڬي چابرن لاين يڠ ڤرلو دتاڠني دالم اوسها اونتوق ممليهارا كدودوقن
توليسن جاوي سباڬاي واريثن بڠسا. اوسها اين ڤرلوله دڬمبليڠ برسام اوليه ڤلباڬاي
ڤيهق يڠ ايڠين ممرتبتكن بهاس دان بڠسا ملايو د مات دنيا.
رجوعن
احمد فريد بن عبدالجلال، يعقوب بن عيسى ﴿ايد.﴾ ﴿2005﴾، توليسن جاوي: واريثن بوديا تيدق ڽات، توليسن جاوي: سجاره، سني دان واريثن، ڤهڠ: لمباڬ موزيوم نڬري ڤهڠ.
احمد فريد بن عبدالجلال، يعقوب بن عيسى ﴿ايد.﴾ ﴿2005﴾، توليسن جاوي: واريثن بوديا تيدق ڽات، توليسن جاوي: سجاره، سني دان واريثن، ڤهڠ: لمباڬ موزيوم نڬري ڤهڠ.
ازنيه اسماعيل، 2004، ترنفورماسي كود اكسارا براسسكن اونيكود اونتوق سكريڤ جاوي، دسرتاسي سرجان، فاكولتي تيكنولوڬي ساءين س معلومت،
اونيۏرسيتي
كبڠسأن مليسيا
فريده محمد، 1997، بهاس القرءان دان هوبوڠنڽ دڠن توليسن جاوي: سواتو كاجين ترهادڤ ڤلقسانأن توليسن جاوي د سكوله-سكوله كوتا بهارو، كلنتن.دسرتاسي سرجان أصول الدين اكاديمي ڤڠاجين اسلام، اونيۏرسيتي ملايا كوالا لومڤور
هشيم موسى ﴿2006﴾، سجاره ڤركمبڠن توليسن جاوي، ايديسي كدوا، كوالا لومڤور: ديوان بهاس دان ڤوستاك
محمد بخاري لوبيس، فاتيم صالح، هوسنيياتي علي، هوسايمه اسماعيل دان فاطمه سودين، ﴿2006﴾، توليسن جاوي سهيمڤون كاجين، ڤوست ڤنربيتن اونيۏرسيتي ﴿اڤاينا﴾ يو اي تي عيم
محمد ناقواب الاتتس، 1972، اسلام دالم سجاره دان كبودايان ملايو، باڠي:
اونيۏرسيتي كبڠسأن مليسيا
No comments:
Post a Comment