Selamat Datang

Monday, 25 November 2013

MARI BELAJAR JAWI/ ماري بلاجر جاوي


تيکنيک منوليس جاوي دڠن چڤت

ببراڤا تيکنيک بوليه دݢوناکن اونتوق منوليس جاوي، ايديا اين اداله درڤد ڤمريقسا کرتس نݢري ملاک. ساي تايڤکن سمولا اݢر سموا بوليه برکوڠسي منفعتڽ. ارتيکل اين برسسواين جک اندا:
1. مڠنل حروف جاوي دري اليف سمڤاي يا. ﴿بوليه روجوع دڠن کاون٢﴾
2. تيدق ڤرنه منوليس جاوي دڠن بتول.

ايكوتي لغكه بريكوت : توکركن توليسن رومي کڤد جاوي ساتو ڤرساتو چونتوهڽ ڤرکاتاٴن                                                                 

Basikal

AL
K
I
S
A
B
ل
ك
ي
س
ا
ب

                                                                                  
·         سلڤس ايت سمبوڠکن سمولا توليسن دري ڤرکاتاٴن قرتام

                                              باسيكل 


Basikal
ل
ك
ي
س
ا
ب
    

·         ۏوکل "اي" دالم توليسن جاوي اداله ڤرکاتاٴن ايت سنديري
ف
Pe
م
Me
س
Se


·     جک اد ايمبوهن د اخير ڤرکاتاٴن، مک دڤوتوڠ"ا"سبلوم "ن"﴿تيدق دتوليس اليف﴾      

·         ڤرکاتاٴن يڠ ممڤوڽاٴي ۏوكل دکيرا هاڽ ڤد دوا سوکوکات،جک ملبيهي دوا سوکوکات سڤرتي "کل" دان"مت"مک دبواڠ "ا"  ڽ ﴿تيدق دتوليس اليف﴾ چونتوە:

مل

mal
كل

kal
مت

mat
بغ

bang


·         اندا بوليه چوبا ڤرکتيقکن د رومه ماسيڠ٢، يڠ ڤنتيڠ اداله لاتيه توبي يڠ براولڠ کالي سکورڠ-کورڠڽ 3 ڤرکاتاٴن سهاري


Friday, 22 November 2013

چوڤ موهور





چوڤ موهور
ڤڠݢونأن چوڤ موهور دالم اوروسن دوکومن ڤرجنجين اتاو ڤرسورتن سواجرڽ دهيدوڤکن سمولا سباݢاي ساله ساتو چابڠ سني دان بودايا دنݢارا اين. سلاٴين لامبڠ کمݢهن، سني چوڤ موهور توروت منجادي ايليمن ڤنتيڠ دالم بودايا ملايو تراوتام دالم اوسها ممرتابتکن توليسن جاوي. سني موهور اداله وادە جاتي ديري رومڤون ملايو إسلام دان مروڤاکن ساله ساتو ستراتيݢي ترباٴيق دالم ممبوداياکن توليسن جاوي دالم کهيدوڤن سهارين.


بريتا مغناْي جاوي





ڤروݢرم سمارق جاوي ڤرڤوستاکاٴن ديسا کامڤوڠ ابوک تله مڠاداکن ساتو ڤروݢرم سمارق جاوي ڤد 4 جانواري 2013 ﴿جمعة﴾ يڠ دأنجورکن برسام اوليه ڤرڤوستاکاٴن ديسا ﴿ڤنم﴾ زون 9، ڤرڤوستاکاٴن ديسا ﴿ڤنم﴾ زون 11، سکوا 1مليسيا دان کومونيتي 1مليسيا. ڤروݢرم يڠ دأداکن اين برتوجوان مڠݢالقکن ڤڽرتاٴن ڤندودوق ستمڤت ددالم اوسها منرڤکن بودايا ممباچ د کالڠن مريک ڤلباݢاي اکتيۏيتي مناريق تله دأداکن ياٴيت ڤرتنديڠن مورنا جاوي، ڤرتنديڠن توليسن جاوي چنتيق، ڤرتنديڠن جيݢساو ڤوززلي، ڤرتنديڠن ݢوبه توالا، سيݢمن جوم باچ بوکو جاوي، ڤرتنديڠن دم اولر ݢرݢاسي دان ڤرتنديڠن منيوڤ بيلون سڤونتن. ڤڽمڤاين هديه ڤرتنديڠن تله دلاکوکن اوليه ݢورو بسر سكوله کبغسأن ابوک برسام ڤنولوڠ ڤݢاواي  ڤرڤوستاکاٴن عوام داٴيرە دان ڤڽليا ڤرڤوستاکاٴن ديسا ﴿ڤنم﴾ زون 9 .             



Wednesday, 13 November 2013

واريثن جاوي، چابرن، ڤلواڠ دان هارڤن


تاجوق    :    فرانن يغ سهاروسث دماءينكن  اوليه  اينديويدو 
  دان مشاركت  دالم   ممرتابتكن توليسن جاوي. اوليه  :  سيتي زاليحا بنت احمد


تولبسن جاوي مروفاكن وارثن بغسا يغ تيدق ترنيلاي هرضث.ماله توليسن جاوي مروفاكن  نادي يغ مغضرقكن بهاس ملايو سباضاي بهاس علمو دان ملتقكن بهاس ملايو سطارف دغن بهاس-بهاس اسيغ ددنيا اين ساتو كتيك دهولو.كيني، مشارکت فرلوله دسدركن تنتغ كفرلوان ممفرتاهنكن واريثن بودايا اين اضر تيدق فوفوس دتلن ديق زمان. رعية دان كراجاٴن فرلو برضنديغ باهو 
اونتوق مرياليساسيكن سمولا كاضوغن توليسن جاوي سباضاي الت مغمبغكن علمو دالم بهاس ملايو

منوروت بخاري لوبيس، فنشرح د جابتن کسوسستراٴن ملايو، فاكولتي بهاس، اونيۏرسيتي فنديديقن سلطان ادريس ﴿اڤسي﴾ مرڠکڤ فغاره فنربيت اڤسي، ساتو قاعدە اونتوق ممرتابتکن توليسن جاوي اياله ستياڤ ماس، لوکاسي اتاو دمان ساج سواجرڽ دلتقكن توليسن اين. ميديا  مسسا توروت ممبري سوكوغن سفرتي مثليتكن بريتا، اعلان اتاو فافن تندا دالم توليسن اين. افبيلا سموا فيهق ساليغ ممبنتو، اوسها ممرتابتكن توليسن اين مودە دلقساناكن، سكاليضوس ممفرلواسكن فغاروە اتاو فغضوناءنث. فد ماس سام، كضياتن مغواساٴي ايجأن اين مستي دفركاساكن دالم كالغن ضنراسي مودا كران مريك ضولوغن تربسر. انتاراڽ، مغاداكن فلباضاي سايمبارا سرتا كورسوس عموم د سكوله رندە دان منغه. فرخمبهن مينت ترهادڤ ضولوغن اين دجان سجق اول ممفو ممبنتوق كسأيمبغن دالم  فلباضاي اسفيق سكاليضوس منخافاي كجاياٴن فد ماس دفن.


جوسترو، جك اد  فلاجر يغ برمينت منجادي فاكر بهاس،  فرلوله دكاجي دان دتروک كأيستيميواٴن سيستم توليسن جاوي. اين فرلو دلاكوكن دمي ماس دفن نضارا دان نكارا ممرلوكن ضولوغن اين اونتوق منروسكن  كسينمبوغن سديا اد. فد ماس سام،  فنربيتن بوكو دالم ۏرسي جاوي مستيله دفلباضايكن دغن ممبري ضالقن اتاو اينسنتيف. بلياو فرخايا، جك دسوكوغ دغن ميكانيسمي فادو، مرتابت اونتوق مغغكت  طرف توليسن اين  اكن ترخافاي. يغ فنتيغ اياله ضالقن سرتا خارا  فلقسانأنث. سودە سمفاي ماساڽ مشاركت مثماركن توليسن اين سباضاي ساتو بوقتي تراوغضول كوجودن تمدون ملايو سواتو كتيك دولو.


سلنجوتڽ جوݢ  فرلو دفيكيركن فرانن  فيهق فرنخغ بهاس، خصو صث بادن  كراجاٴن  سفرتي ديوان بهاس دان فوستاک مغمبيل اينيسياتيف يغ لبيه اينوۏاتيف دالم ممفرتاهنكن  توليسن جاوي دالم مشاركت هاري اين .ماله سبنرڽ توليسن جاوي دافت دمنتفكن ملالوٴي بيدغ فنديديقن. فغاجرن توليسن جاوي د سكوله٢ برمولا درفد تاهون 1 لاݢي اكن ممبريكن فنددهن اول كفد كانق٢ اونتوق بلاجر منوليس دالم توليسن جاوي.


ماله سبنرڽ توليسن جاوي دافت دمنتفكن ملالوٴي بيدغ فنديديقن. فغاجرن توليسن جاوي د سكوله٢ برمولا درفد تاهون 1 لاݢي اكن ممبريكن فنددهن اول كفد كانق٢ اونتوق بلاجر منوليس دالم توليسن جاوي. فنديديقن بوكن سهاج برصفة ساتو هالا اتاو ساتو لاون ساتو دالم كلس تتاڤي فركمبغن مولتيميديا دافت ممبنتو فركمبغن توليسن جاوي دالم فنديديقن ملالوٴي فرايسين كورسوس دالم  سي دي اتاو ۏيسيد ي يغ ممودهكن فغيدرن يغ لبيه لواس. باهن فغاجرن جوݢ فرلو دفرباثكن ميثلث  بوكو٢ لاتيهن  يغ براوريئينتاسيكن  فمبلاجرن کنديري دان جوݢ ملالوٴي اخبار اوتوسن ملايسيا يغ دافت ممبنتو فركمبغن كورفوس بهاس ملالوٴي توليسن جاوي.

 فغضوناٴن اخبر جاوي دالم درجه مروفاكن لغكه  يغ فرلو دضالقكن د سموا  سكوله اضر فمبلاجرن منجادي لبيه مناريق دان ركتيكل.
 كمنترين  فلاجرن سهاروسث مغبيل اينيسياتيف اونتوق مغمبغكن فنوليسن جاوي ملالوٴي  فراونتوقكن دالم جدوال وقتو فرسكولهن اونتوق فمبلاجرن. كفنتيغن  ممفلاجري  توليسن جاوي سام له جوݢ دغن كفنتيغن ممفلاجري بهاس ملايو.فاميرن سني خط جوݢ سهاروسث دفرباثقكن دان فلاجر سكوله هاروس دضالقكن مغونجوغي فاميرن سدميكين سوفايا مندافت  فنددهن يغ سواجرڽ تنتغ 
وارثن ملايو يغ كيان  دلوفاكن اين.

بيغكيل تنتغ فنوليسن جاوي دالم  كالغن بليا دان فلاجر فريغكت رماج دافت ممفرتيغكتكن لاݢي كسدرن مممفرتاهنكن توليسن جاوي سباضاي الت  فغمبغن علمو. سلاٴين درفدكمودهن باهن فغاجرن،  ضورو يغ  برفغالمن فرلو دلاهيركن اونتوق ممنوهي كفرلوان فغاجرن. لاتيهن دافت منيغكتكن قاعدە فغاجرن يغ لبيه بركسن.
   

Friday, 8 November 2013

واريثن جاوي : چابرن، ڤلواڠ دان هارڤن

ڤنوليسن دري : كلثوم بنت احمد

ڤڠنلن.
جاوي تله برتاڤق دعالم ملايو لبيه كورڠ سكيتر 700 تاهون دهولو برداسركن كڤد ڤنموان باتو برسورت تاهون 1303 د ترڠڬانو. ماله، ترداڤت جوڬ ڤنداڤت يڠ مڽاتاكن بهاوا توليسن جاوي تله دڬوناكن سأول كداتڠن اسلام دعالم ملايو لاڬي..

تيدق دينافيكن توليسن جاوي تله منچاڤاي زمان كڬميلڠن ڤد ابد ك 18، هيڠڬاكن ڤنجاجه ايڠڬريس يڠ منجاجه د تانه ملايو كتيك ايت ڤرلو بلاجر منوليس دان ممباچ د دالم توليسن جاوي. حال اين داڤت دبوقتيكن ملالوءي كوليكسي ورقه فرنچيس ليغت يڠ ترسيمڤن دموزيوم ڤرڤوستاكان بريتيس يڠ برتاريخ انتارا 1786 هيڠڬ 1794، ڤرجنجين سير ستامفورد رفليس دڠن ڤيهق سلطان جوهر، ڤرجنجين ڤڠكور 1874، ڤمشهورن كمرديكأن 1957.

دتمبه لاڬي، ملالوءي توليسن جاوي، حاصيل كسوسسترأن ملايو توروت بركمبڠ دڠن ڤستڽ، اڤابيلا باڽق حكاية لام دكارڠ دان دسيبر لواسكن ملالوءي توليسن جاوي سڤرتي حكاية هڠ تواه، حكاية بنجر، حكاية راج ٢ ڤاساي، حكاية إسكندر ذولكرناين. بيار ڤون حكاية ٢ اين تيدق دكتاهوي سياڤ ڤڠارڠڽ. نامون، حاصيل سسترا اين تروس بركمبڠ ملالوءي توليسن جاوي. تيدق داڤت دنافيكن بهاوا توليسن جاوي تله منجادي واده كڤد مشاركت ملايو دالم مڠمبڠكن علمو ڤڠتاهوان منچاكوڤي بيدڠ كسنين، كسوسسترأن ماهو ڤون اسڤيك كبهاسان. حال اين تربوقتي اڤابيلا اخبار٢ ملايو سڤرتي اوتوسن ملايو دان اوتوسن زمان مڠڬوناكن توليسن جاوي كتيك اول ڤنربيتنڽ. ماله تيدق كتيڠڬلن جوڬ مجله مستيكا يڠ توروت مڠڬوناكن توليسن جاوي دالم ڤنربيتنڽ دان منداڤت تمڤت ايستيميوا دالم كالڠن مشاركت ملايو كتيك ايت..


ماله، توليسن جاوي تيدق داڤت دينافيكن مروڤاكن اسڤيك ڤنتيڠ دالم مڠكلكن ايدينتيتي بوداي ملايو. حال اين، دقواتكن لاڬي اڤابيلا توليسن جاوي دكايتكن دڠن كداتڠن اسلام دان بوداي القرءان كتانه ملايو. دتمبه لاڬي، منوروت چاتتن ڤڠمبارا ايروڤه سڤرتي ماڬللن، توم ڤيريس دان ۏن رونكل، مڠڬامبركن بهاس ملايو دان توليسن جاوي دعترف سباڬاي بهاس ڤڠهوبوڠ اوتام ڤد زمان كسلطانن اسلام دنوسنتارا.
چابرن.

 ڤد هاري اين كڬميلڠن توليسن جاوي أومڤام ملالوءي زون ڬرهان يڠ چوكوڤ مڽديهكن .  اداكه مشاركت كيت تيدق چوكوڤ بربڠڬ دڠن زمان كڬميلڠن توليسن جاوي كتيك دهولو يڠ سنتياس دڬوناكن سباڬاي جابتن كعلموان؟. كمروسوتن ڤرانن توليسن جاوي ددالم دنيا كعلموان داڤت دكسن سمنجق كتيبأن كواس٢ بارت يڠ مولا منجاجه تانه ملايو ڤد ابد ك-18 دان 19. ڤد كتيك اين توليسن رومي تله دڤركنلكن اوليه ڤنجاجه بارت تراوتاما دالم سيستم ڤنديديقن يڠ برورينتاسيكن ڤنديديقن دنيا بارت. ڤد كتيك ايت جوڬاله ڤرانن توليسن جاوي سديكيت دمي سديكيت مولا ترهاكيس دري ڤرهاتين مشاركت ملايو سنديري. منوروت صمد بواڠ دالم ارتيكلڽ مڠمباليقن مرواه توليسن جاوي“ι مڽاتاكن بهاوا كيت تيدق هاروس مڠكلكن مينتاليتي ڤنجاجه سڤرتي ر.ج. ويلكينسون يڠ دڠن سڠاج ممبونوه توليسن جاوي دڠن ممڤركنلكن توليسن رومي. دڠن اداڽ توليسن رومي سديكيت - دمي سديكيت، بريتيس مناريق مشاركت ملايو درڤد اكر اومبيڽ“. دري ڤد ڤندڠن صمد بواڠ ترسبوت، داڤت كيت تفسيركن بهاوا تاهڤ كبيمبڠن ڤارا اهلي اكادميك بركنأن سورۏيۏال توليسن جاوي تله برادا د تاهڤ يڠ ممبيمبڠكن.

حال اين دتمبه لاڬي، ڤلباڬاي ڤريستيوا يڠ ساڠت مڠڬوريس هاتي٢ ڤنچينتا توليسن جاوي يڠ مان 29 جانواري 2006 اخبار اوتوسن ملايو يڠ مروڤاكن ساتو-ساتوڽ اخبار يڠ مڠڬوناكن توليسن جاوي دهنتيكن ڤنربيتنڽ كران كورڠڽ سمبوتن درڤد مشاركت تراوتاما درڤد مشاركت ملايو سنديري.  داتوق سري دوكتور راءيس يتيم سباڬاي منتري ڤنرڠن  كومونيكاسي دان كبودايان دڠن نادا كهايرنن مڽاتاكن بهاوا تياد سأورڠ ڤون يڠ مندڠوس، اڤاته لاڬي ممڤوليميككن ڤنوتوڤن اخبار ايت باءيق د ميديا ايليكترونيك ماهو ڤون ميديا چيتق. ماله، داتوق جوهن جعفر دڠن نادا سينيس ددالم ڤرسيدڠن دان ڤاميرن توليسن جاوي د موزيوم نڬارا مڠڠڬڤ اورڠ ملايو رڽه دڠن ايدينتيتي واريثن بڠساڽ سنديري. ڤندڠن بلياو اين برڤقسيكن كڤد ڤوڤولسي ايتنيك ملايو يڠ مرڠكومي 13 جوت اورڠ ملايو، دان اخبار توليسن جاوي تيدق بوليه هيدوڤ دان دڤدوليكن سدڠكن اخبار بربڠسا لاءين داڤت هيدوڤ صبور والاوڤون كومونيتيڽ لبيه كچيل بربنديڠ مشاركت ملايو. ساتو ڤرسوألن يڠ ڤرلو دتوديڠكن ڤد 
ديري سنديري اتاو سورتن، د مانكه سيلڤڽ؟.


ڤلواڠ دان هارڤن توليسن جاوي.

لڠكه٢ اونتوق ممرتبتكن سمولا توليسن جاوي.
والاو اڤ ڤون يڠ تله برلاكوι لڠكه ممرتبتكن سمولا توليسن جاوي واجر دلقساناكن سوڤاي سني واريثن اين تيدق هاڽوت دتلن زمان. باڽق ڤنداڤت ماهو ڤون چادڠن٢ يڠ دكموكاكن اوليه ڤارا سرجان ماهو ڤون اورڠ ڤرساٶرڠن بركنأن لڠكه ڤرليندوڠن توليسن جاوي. انتاراڽ اياله ملالوءي:
1 .سيستم ڤنديديقن نڬارا. ملالوءي سيستم ڤنديديقن اين كماهيرن منوليس دان ممباچ توليسن جاوي مستي دجاديكن ترس دالم مات ڤلاجرن ڤنديديقن اڬام اسلام د سكوله-سكوله سلوروه نڬارا. 
ڤڠاجرن توليسن جاوي د سكوله-سكوله برمولا درڤد تاهون 1 لاڬي اكن ممبريكن ڤنددهن اول كڤد كانق٢ اونتوق بلاجر منوليس دالم توليسن جاوي. ڤنديديقن بوكن سهاج برصفة ساتو هالا اتاو ساتو لاون ساتو دالم كلسι تتاڤي ڤركمبڠن مولتي ميديا داڤت ممبنتو ڤركمبڠن توليسن جاوي دالم ڤنديديقن ملالوءي ڤريسين كورسوس دالم سي.دي. اتاو ۏي سي .دي. يڠ ممودهكن ڤڠيدرن يڠ لبيه لواس.باهن ڤڠاجرن جوڬ ڤرلو دڤرباڽقكنιدڤرمودهكن دان مناريق ιميثلڽ بوكو٢ لاتيهن يڠ برورينتاسيكن ڤمبلاجرن كنديري دان جوڬ ملالوءي اخبار سرتا مجله.

2 .د ڤريڠكت اينستيتوسي ڤڠاجين تيڠڬي عوام ماهو ڤون سواستا ، لڠكه مماسوقكن كماهيرن دان سجاره ڤركمبڠن توليسن جاوي دالم سوبجيك تمدون اسلام دان كنڬارأن مليسيا اداله واجر سباڬاي ميكانيسمى اونتوق ممرتبتكن توليسن جاوي د ڤريڠكت اينستيتوسي ڤڠاجين تيڠڬي د نڬارا اين.
3. اوسها٢ تربارو اداله ريسولوسي منشي ديوان ﴿جاوي﴾. ليما ريسولوسي ممرتبتكن جاوي اين دكموكاكن اوليه منشي ديوان ﴿جاوي﴾ سمڤنا بيڠكيل ڤمبينأن منشي ديوان ﴿جاوي﴾ ڤد 26-28 فيبرواري 2013 د هوتيل د ڤلما، شاه عالمː.

1.موجودكن جاوتنكواس منشي ديوان ﴿جاوي﴾ يڠ اكن مڠڬرقكن سڬالا اكتيۏيتي  يڠ بركاءيتن دڠن جاوي سچارا برتروسن.  
مڽدياكن مودول ستندرد ڤڠقاعداهن جاوي اونتوق كڬونأن ڤارا منشي..2
 
3.مڽدياكن مودول ستندرد خصوص اونتوق اورڠ عوام يڠ ترديري درڤد ڤريڠكت اساس، ڤريڠكت ڤرتڠهن دان ڤريڠكت لنجوتن.
 
4. مڠاداكن كورسوس ڤمبينأن منشي اونتوق ملاهير، ملنتيق دان ملاتيه لبيه راماي ڤارا منشي ديوان ﴿جاوي﴾.
 
5 ممبري ڤندداهن كڤد ڤارا منشي تنتڠ كاموس دفتر ايجأن جاوي ايديسي ك-3 ﴿يڠ اكن دتربيتكن اوليه دبڤ﴾.

.
4.ڤاميرن سني خط جوڬ سهاروسڽ دڤرباڽقكن دان ڤلاجر سكوله هاروس دڬالقكن مڠونجوڠي ڤاميرن سدميكيان سوڤاي منداڤت ڤندداهن يڠ سواجرڽ تنتڠ واريثن ملايو يڠ كيان دلوڤاكن اين.بيڠكيل تنتڠ ڤنوليسن جاوي دالم كالڠن بليا دان ڤلاجر ڤريڠكت رماج داڤت ممڤرتيڠكتكن لاڬي كسدرن ممڤرتاهنكن توليسن جاوي سباڬاي الت ڤڠمبڠن علمو. سلاءين درڤد كمودهن باهن ڤڠاجرن، ڬورو يڠ برڤڠالمن ڤرلو دلاهيركن اونتوق ممنوهي كڤرلوان ڤڠاجرن. لاتيهن داڤت منيڠكتكن قاعده ڤڠاجرن يڠ لبيه بركسن.

5 .ڤيهق كراجأن تمڤتن ڤرلو لبيه اڬريسيف لاڬي كأ ره مڠهيدوڤكن توليسن واريثن اين.سني توليسن خط سهاروسڽ دكومسيالكن دڠن لبيه ڬيات لاڬي. ڤلباڬاي توليسن سني خط جاوي، چونتوهڽ خط نسخ، خط طالوس، رقعة، خط دواني، خط ريحانا دان سباڬايڽ. اياڽ امت اينده جك اياڽ داڤت دهياسكن دسراتا-راتا  تمڤت يڠ بوليه مناريق ڤرهاتين عموم. سلاين ايت، كسدرن ڤڠڬوناءن توليسن جاوي ڤد ڤاڤن تندا دان ڤتونجوق جالن ماسيه كچيل بيلڠنڽ . تيدق كترلالوان جك دكاتاكن بوليه دبيلڠ دڠن جاري سني خط بوكن سهاج بوليه دلاكركن  ڤد كڤيڠن كرتس مالهن منجادي هياسن برچورق اسلاميك اڤابيلا اي دتوليس ڤد كڤيڠن چرمين، داوكير ڤد ميمبر٢ مسجد ιدڤريميس٢ كراجأن دان سواستاι ڤريميس ڤرنياڬاٴنιدكندرأن عوام  دان ترروت دجاديكن چندرامات اونتوق كنڠن. نافس بارو دالم ڤڠحاصيلن سني خط اين سچارا تيدق لڠسوڠ منيڠكتكن مرتبت سني خط سباڬاي عنصور سني يڠ چوكوڤ تيڠڬي. سسوڠڬوهڽ سني كاليڬرافي اسلام اداله لامبڠ كسنين اوڠڬول تمدون سلام يڠ تياد تنديڠنڽ. 
منوروت بخاري لوبيس، ڤينشرح د جابتن كسوسسترأن ملايو، فاكولتي بهاس، اونيۏرسيتي ڤنديديقن سلطان إدريس ﴿اڤسي﴾ ، ساتو قاعده اونتوق ممرتبتكن توليسن جاوي اياله ستياڤ ماس، لوكاسي اتاو دمان ساج سواجرڽ دلتقكن توليسن اين. ميديا مسسا توروت ممبري سوكوڠن سڤرتي مڽليتكن بريتا، كلان اتاو ڤاڤن تندا دالم توليسن اين. اڤابيلا سموا ڤيهق ساليڠ ممبنتو، اوسها ممرتبتكن توليسن اين موده دلقساناكن، سكالي ڬوس ممڤرلواسكن ڤڠاروه اتاو ڤڠڬونأنڽ. ڤد ماس سام، كڬياتن مڠواساءي ايجأن اين مستي دڤركاساكن دالم كالڠن ڬينراسي مودا كران مريك ڬولوڠن تربسر. انتاراڽ، مڠاداكن ڤلباڬاي سايمبارا سرتا كورسوس عموم د سكوله رنده دان منڠه. ڤرچامبهن مينت ترهادڤ ڬولوڠن اين جك دجان سجق اول ممڤو ممبنتوق كساءيمبڠن دالم ڤلباڬاي اسڤيك ιسكالي ڬوس منچاڤأي كجايأن ڤد ماس دڤن. 
جوسترو، جك اد ڤلاجر يڠ برمينت منجادي ڤاكر بهاس، ڤرلوله دكاجي دان دتروكا كايستيميوأن سيستم توليسن جاوي. اين ڤرلو دلاكوكن دمي ماس دڤن نڬارا دان نڬارا ممرلوكن ڬولوڠن اين اونتوق منروسكن كسينمبوڠن سديا اد. ڤد ماس سام، ڤنربيتن بوكو دالم ۏرسي جاوي مستيله دڤلباڬايكن دڠن ممبري ڬالقن اتاو اينسنتيف. بلياو ڤرچاي، جك دسوكوڠ دڠن ميكانيسمى ڤادو، مرتبت اونتوق مڠڠكت تارف توليسن اين اكن ترچاڤاي. يڠ ڤنتيڠ اياله ڬالقن سرتا چارا ڤلقسانأنڽ. سوده سمڤأي ماساڽ مشاركت مڽمارقكن توليسن اين سباڬاي ساتو بوقتي تروڠڬول كوجودن تمدون ملايو سواتو كتيك دولو.
.ڤنوتوڤ
توليسن جاوي مروڤاكن واريثن بڠسا يڠ تيدق ترنيلاي هرڬاڽ. ماله توليسن جاوي مروڤاكن نادي يڠ مڠڬرقكن بهاس ملايو سباڬاي بهاس علمو دان ملتقكن بهاس ملايو ستارف دڠن بهاس٢ اسيڠ  ددنيا اين ڤد ساتو كتيك دهولو. كيني، مشاركت ڤرلوله دسدركن تنتڠ كڤرلوان ممڤرتاهنكن واريثن بوداي اين اڬر تيدق ڤوڤوس دتلن ديق زمان. رعيت دان كراجأن ڤرلو برڬنديڠ باهو اونتوق مرياليساسيكن سمولا كأڬوڠن توليسن جاوي سباڬاي الت مڠمبڠكن علمو دالم بهاس ملايو.


Tuesday, 5 November 2013

واريثن جاوي : چابرن، ڤلواڠ دان هارڤن

D20111049785 

ڤڠنلن
توليسن جاوي مروڤاكن توليسن يڠ دأمبيل دري سكرڤ عرب يڠ سمڤأي ككڤولاوان ملايو برسام كداتاڠن اسلام. اصلڽ برڤرانن ڤنتيڠ دالم اوسها ڤڽيبارن علمو تراوتماڽ علمو اڬام، ستروسڽ تله دڬوناڤكاي سچارا ملواس سباڬاي ميديوم كومونيكاسي اوليه اورڠ ملايو سامادا دالم كالڠن اهلي مشاركت ماهوڤون دڠن ڤيهق لوار. مڽيڠكڤ هوبوڠنڽ يڠ امت راڤت دڠن بڠسا ملايو، مك توليسن جاوي مروڤاكن ساله ساتو دري واريثن ڤرادبن دان لامبڠ جاتي ديري بڠسا ملايو يڠ واجب دڤرليهارا دان دڤوليحرا. باڬايماناڤون، هاري اين كدودوقن توليسن جاوي تله دأمبيل اليه اوليه توليسن رومي دان اي تيدق لاڬي دليهت سباڬاي لامبڠ ڤرادبن ملايو سباڬايمان يڠ تله دلالوا د زمان كڬميلڠن كتامادوان ملايو دهولو.جوسترو، كاجين اين برتوجوان اونتوق مڠوكوهكن كوجودن توليسن جاوي سباڬاي واريثن ڤرادبن بڠسا د عالم ملايو سإيريڠ دڠن كحاضيرن اسلام د رنتاو اين د سمڤيڠ مڠاناليسا اسڤيك چابرن سماس يڠ دهادڤي اوليه توليسن جاوي. منجلسكن كڤرلوان ممبودياكن ڤڠڬوناءن توليسن جاوي دالم ڤلباڬاي اسڤيك ترماسوقله ممڤلباڬايكن ڤڠڬونان توليسن جاوي ملالوءي كارڠن يڠ كرياتيف، ايميڬينتيف دان اينوۏاتيف سهيڠڬ مينت دان كچينتأن ترهادڤ توليسن جاوي تتڤ سڬر دالم كالڠن ڬينراسي يڠ اكن داتڠ. ملالوءي بلوڬ اين كومڤولن كامي اكن مڠنڬاهكن دوا چابرن سماس يڠ دهادڤي اوليه توليسن جاوي يڠ ڤرلو دتاڠني سڬرا باڬي ممستيكن توليسن جاوي داڤت تروس دمرتبتكن ڤڠڬوناانڽ سسواي دڠن كدودوكنڽ سباڬاي واريثن ڤرادبن بڠسا.توليسن جاوي تله مماءينكن ڤرانن يڠ ڤنتيڠ دالم مشاركت ملايو سامادا سباڬاي الت كومونيكاسي éدان ميديوم فركمباغن علمو تراوتماڽ سلڤس كداتاڠن اسلام د عالم ملايو. اياڽ تيدق اسيڠ دالم كهيدوڤن مشاركت ڤد ماس ايت برمولا دري راج، ڤمبسر نڬارا، علماء، سوداڬر سهيڠڬاله كڤد رعيت جلتا. والاوڤون توليسن جاوي دداڤتي ممڤوڽاءي ڤركاءيتن يڠ امت راڤت دڠن سكريڤ عرب تراوتماڽ ڤد بنتوق ابجد، نامون ترداڤت ببراڤ ڤربيذأن يڠ كتارا تراوتماڽ ڤد ڤرتمبهن ابجد يڠ منجاديكن جومله بيلڠن ابجد جاوي بربيذا دڠن بيلڠن ابجد عرب. اين منونجوقكن توليسن جاوي تله ممڤوڽاءي ايدينتيتي يڠ ترسنديري دان ممڤو برڤرانن سباڬاي الت كومونيكاسي دان الت ڤڠمبڠن علمو د ڤريڠكت ڬلوبال.

اصل توليسن جاوي
مڽوروت ڤرسواءلن دري مانكه اصل توليسن جاوي، اي اكن مڽنتوه دوا اسڤيك ايايت اصل بنتوق توليسن دان اصل نام جاوي. كدوا-دوا اسڤيك اين ڤرلو دبينچڠكن باڬي مڠوكوهكن كدودوكن توليسن جاوي سباڬاي واريثن ڤرادبن بڠسا ملايو.
اورڠ ملايو سبلوم كداتڠن اسلام ڤرنه مڠڬوناكن ببراڤ سيستم توليسن يڠ لاين انتاراڽ سيستم سكريڤ ڤللاۏا دان سكريڤ كاوي ماناكالا توليسن جاوي دكاتاكن تله دڬوناكن سجق ابد ك 10 مسيحي يايت سإءيريڠ دڠن كداتڠن اسلام  ككڤولاوان ملايو. حاصيل دري ڤركمبڠن اسلام، توليسن جاوي تله مڠمبيل اليه سيستم توليسن يڠ دڬوناكن سبلوم ايت كران اي لبيه سسواي دان ممودهكن ڤروسيس ڤمبلاجرن تراوتما سكالي اونتوق ممڤلاجري اڬام اسلام.
منوروت هشيم موسى، سهيللابير مڽاتاكن بهاوا اورڠ ملايو تله منريما توليسن جاوي سچارا لڠسوڠ درڤد اورڠ عرب دان اورڠ عربله يڠ مولا-مولا مڠڬوناكن سيستم توليسن عرب اونتوق منوليس بهاس ملايو يڠ دكنلي دڠن نام توليسن جاوي. اخيرڽ تربنتوقله ساتو سيستم توليسن يڠ مڠاندوڠي ابجد يڠ ترديري دري 29 ابجد عرب سديا اد دان ليم ابجد بارو يڠ مواكيلي بوڽي دالم بهاس ملايو ايايت چ ﴿ ﭺ ﴾، ڠا ﴿ڠ ﴾، ڤا ﴿ﭫ ﴾، ڬ ﴿ڬ ﴾ دان ڽ ﴿ﭗ﴾. ستروسڽ منوروت زمري موره، ڤد تاهون 1984 ساتو لاڬي حروف بارو دتمبه باڬي مواكيلي ابجد ۏ ايايت ۏ ﴿ۉ﴾. ڤد تاهون 1988 ديوان بهاس دان ڤوستاك تله مڽناراايكن 37 ابجد جاوي يڠ دڬوناكن دالم بهاس ملايو
والاوڤون توليسن جاوي مڠالمي ڤرتمبهن حروف دري سماس كسماس نامون راماي دالم كالڠن ڤڠكاجي مڽاتاكن بنتوق دان بوڽيڽ برأصل دري توليسن عرب ماله بنتوق توليسن دان بوڽي باڬي ابجدڽ يڠ اصل تتڤ سام دڠن اڤ يڠ تركندوڠ دالم توليسن عرب.
منوروت كاموس ر.ج ويلكينسون سباڬايمان يڠ دڤتيق اوليه عمر اوڠ، مڽاتاكن ڤركاتان جاوي دالم بهاس ملايو دڬوناكن اونتوق ڤوكوق جاوي-جاوي اتاو جيجوي دان جوڬ برس جاوي يڠ بربيذا دڠن برس ڤولوت سباڬايمان يڠ بياسا دسبوت اوليه اورڠ ملايو ‘برس جاوي' اداله برس يڠ دماسق منجادي ناسي يڠ بياسا دماكن ستياڤ هاري. كڽاتأن اين تيدق داڤت دكايتكن سچارا جلس دڠن ڤنمان ‘جاوي' اونتوق توليسن جاوي.
ڤنمءن ‘جاوي' باڬي توليسن جاوي جوڬ بوليه دروجوق كڤد ڤڠڬيلن اورڠ عرب كڤد رومڤون بڠسا د عالم ملايو. باڬي مريك سموا سوكو بڠسا د عالم ملايو دكنلي سباڬاي الجاواه اتاو بڠسا جاوا. اڤابيلا بهاس ملايو دتوليس مڠڬوناكن سكريڤ عرب، مك بهاس ترسبوت دكنلي سباڬاي بهاس جاوي. اوليه ايت توليسن ترسبوت ديناماكن سباڬاي توليسن جاوي.
والاو باڬايماناڤون توليسن دان بهاس جاوي اين تله دچيڤتا هاڽ اونتوق منوليس كات-كات دالم بهاس ملايو سهاج، بوكن بهاس-بهاس سوكو بڠسا لاين د عالم ملايو سڤرتي بهاس بوڬيس، بنجر، كمڤر دان سباڬايڽ.
ڤركاتان ‘جاوي' بوكن مروجوق كڤد ڤولاو جاوا اتاو بهاس جاوا يڠ اد ڤد هاري اين. مرسدن دالم بوكو بلياو ا ڬراممر اوف تيه ملايان لاڠواڬي، منڬسكن ڤنداڠن بلياو دان ممتيق كسيمڤولن يڠ تله دبوات اوليه ڬ.ه ويرنلي، بهاوا ‘جاوي' بوليه دكايتكن دڠن ڤركاتان ‘جاوا' يڠ دسبوت اوليه مرچو ڤولو سباڬاي نام باڬي ڤولاو سومترا ڤد زمان ايت يڠ موڠكين تله دبري نام اوليه اورڠ-اورڠ عرب. اين دبوقتيكن دڠن ڤنمءن اوليه اورڠ عرب ك اتس ساتو جنيس ميڽق يڠ ديناماكن سباڬاي لابن جاوا. ميڽق ترسبوت هاڽ دداڤتي د سومترا دان تيدق د ڤولاو جاوا.
 

دالم ملاكر كدودوقنڽ سباڬاي توليسن يڠ ملامبڠكن ايدينتيتي اورڠ ملايو، توليسن جاوي ملالوءي ببراڤ فاسا ڤركمبڠن ايايت:
ڤد كورون 16م، توليسن جاوي همڤير مڽاما توليسن عرب دڠن مڠڬوناكن تندا باريس باڬي ممبوڽيكن حروف.
ڤد كورون ك 17م، توليسن جاوي تيدق لاڬي ملتقكن تندا باريس سباڬايمان توليسن عرب
ڤد كورون ك 18م، تله دوجودكن حروف-حروف سقسي ايايت اليف ﴿ا ﴾، واو ﴿ و﴾ دان يا ﴿ ي﴾. دڠن كوجودن حروف-حروف سقسي اين مك توليسن جاوي تله ممبينا ايدينتيتيڽ ترسنديري.
ڤد كورون ك 19م هيڠڬ 20م، ڤركمبڠن ڤرتمبهن حروف جاوي برلاكو دان توليسن جاوي منروسكن ڤمبينأن ايدينتيتيڽ.
جوسترو، تيدق داڤت دساڠكلكن لاڬي بهاوا توليسن عرب مروڤاكن اصل كڤد تربنتوقڽ توليسن جاوي دان نام `جاوي' اداله مروجوق كڤد رومڤون بڠسا ملايو يڠ منديامي كڤولاوان ملايو. توليسن جاوي مروڤاكن واريثن يڠ تراڬوڠ دالم ڤروسيس ڤركمبڠن علمو دالم كالڠن اورڠ ملايو يڠ سكاليڬوس تله ملونجقكن مرتبت كتامادونن ملايو سواتو كتيك دهولو.
توليسن جاوي سباڬاي واريثن ڤرادبن بڠسا ملايو
توليسن جاوي دڬوناكن سچارا ملواس دالم ڤنوليسن بڠسا ملايو دان مروڤاكن لامبڠ دان سيمبول يڠ مواكيلي بهاس دان بڠسا ملايو د سلوروه كڤولاوان ملايو. اي ڤد مولاڽ دڬوناكن دالم ليڠكوڠن ايستان يڠ مليبتكن اوروسن ڤينتادبيران، كسوسسترأن دان كاڬامأن. ستروسڽ دڤركتيقكن د لوار ايستان اوليه سڬنڤ لاڤيسن مشاركت دالم سموا اوروسن مليڤوتي ڤوليتيك، ايكونومي دان سوسيال.
ڤد ڤريڠكت اول ڤنجاجاهن ايڠڬريس، توليسن جاوي ماسيه لاڬي دڬوناكن تراوتماڽ دالم اوروسن سورت مڽورات انتارا راج ملايو دڠن كراجأن ايڠڬريس. چونتوهڽ دڤهڠ، سماس ڤمرينتاهن سلطان احمد يايت سلطان ڤهڠ يڠ ڤرتام دري كتورونن بنداهارا تله بروتوس سورت دڠن كراجأن ايڠڬريس دڠن مڠڬوناكن توليسن جاوي. بڬيتو جوڬ ريسيدن بريتيسه ڤرتام، ج.ڤ رودڬر مڠڬوناكن توليسن جاوي دالم سورتڽ كڤد سلطان احمد.

دسببكن توليسن جاوي مروڤاكن توليسن اوتام اورڠ ملايو، اورڠ ايروڤه ترڤقسا ممڤلاجريڽ باڬي ممبوليهكن مريك بركومونيكاسي دڠن مشاركت ملايو سكاليڬوس ممهمي بوديا ملايو.
دالم ڤركمبڠن كاينتلقتوالن، توليسن جاوي تله مماءينكن ڤرانن يڠ ڤنتيڠ دالم مڽمڤأيكن سومبر علمو، خصوصڽ علمو اڬام كسلوروه ڤلوسوك دنيا ملايو. كتاب-كتاب اڬام سام اد دالم بنتوق سجاره، حكاية، فلسفه، شعير سمواڽ مڠڬوناكن توليسن جاوي دان منجادي ساتو-ساتوڽ باچان دالم بهاس تمڤاتن. ڤارا علماء دري دنيا ملايو مونچول دڤلامبڠ، رياو، قدح، كلنتن، ترڠڬانو، ڤهڠ، ڤتنا، بنجرماسين، اچيه دڠن ڤنوليسن كتاب-كتاب دالم ڤلباڬاي بيدڠ. انتاراڽ كتاب تاج السلاطين اوليه بخاري الجوهري دان كتاب بستانالسلاطين توليسن نورو الدين الرانيري.
توليسن جاوي مرسڤ ماسوق دالم جيوا اورڠ ملايو سهيڠڬ دجلماكن بوكن سهاج دالم ڤنديديقن دان ڤنتدبيران تتاڤي جوڬ دالم ممڤاميركن كسنين دان كبودايان ملايو. توليسن جاوي داوكيركن سباڬاي ڤرهياسن د رومه، سكوله بڬيتو جوڬ ڤد ڤرالاتن يڠ دڬوناكن سهارين. توليسن جاوي توروت دڬوناكن دالم منوليسكن ڤركارا-ڤركارا يڠ ڤنتيڠ سڤرتي ڤنوليسن حكوم كانون، القرءان، سورت-سورت، واتيكه، باتو-باتو نيسن، دويت-دويت شيليڠ، تيمبا تيمبڬ دان جوڬ بارڠ ڤرهياسن.
لنترن كدودوقن توليسن جاوي دڠن بهاس دان بڠسا ملايو ممڤوڽاءي ڤركاءيتن يڠ امت راڤت، مك حقيقة ڤركمبڠن توليسن جاوي ڤستيڽ تيدق داڤت دڤيسهكن دڠن ڤنچڤاين تمدون ملايو. توليسن جاوي منجادي ڤوساك يڠ امت تيڠڬي نيلايڽ يڠ واجب دڤليهارا اوليه ستياڤ اينديۏيدو يڠ مواريسي بهاس دان بڠسا ملايو. نامون، ديواس اين كدودوقن كڤنتيڠن توليسن جاوي تله دأمبيل اليه اوليه توليسن رومي. ماله اوسها مندولتكن بهاس ملايو سامادا د ڤريڠكت كبڠسأن ماهوڤون انتارا بڠسا دڤرجواڠكن دڠن مڠڬوناكن توليسن رومي. سوده تنتو اوسها ترسبوت اڬق سوكر كران بهاس ملايو تله دڤيسهكن دري ايدينتيتي توليسنڽ يڠ اصل. توليسن جاوي باڬاي دڤيڠڬيركن دان سكيراڽ اي تيدق تروس دڤليهارا مك تيدق مستحيل سواتو هاري ننتي اي اكن ڤوڤوس. سكاليڬوس دخواطيري جوڬ بهاس ملايو جوڬ اكن مڠالمي نصيب يڠ سام.توليسن جاوي سدڠ مڠالمي چابرن يڠ بسر هاري اين دان اڬيندا برتيندق باڬي مڠاتسي چابرن ترسبوت ڤرلو دلاكوكن اڬر توليسن جاوي اكن تروس ممڤو بركمبڠ دان دڬوناكن سچارا ملواس دالم اوسها ممرتبتكن بهاس دان بڠسا ملايو.

اناليسيس چابرن سماس توليسن جاوي
ڤنجاجاهن ايڠڬريس كأتس تانه ملايو تله ممباوا ڤلباڬاي ڤروبهن دان چابرن
ترهادڤ بڠسا دان بهاس ملايو. انتاراڽ ڤرانن توليسن جاوي سباڬاي لامبڠ كدولاتن بڠسا دان بهاس ملايو تله دنافيكن دڠن ممڤركنلكن توليسن رومي. ملالوءي بلوڬ اين كومڤولن كامي اكن ممفوكوسكن كڤد دوا چابرن سماس باڬي توليسن جاوي يايت:
1. ڤرتمبهن ڤربنداهاران ڤركاتان دالم بهاس ملايو يڠ دأمبيل دري بهاس ايڠڬريس منجاديكن بهاس ملايو سوكر اونتوق دتوليس دالم توليسن جاوي. دسببكن بهاس ايڠڬريس مڠڬوناكن ببراڤ حروف يڠ مواكيلي بوڽي ترتنتو يڠ تيدق اد دالم توليسن جاوي دان سبوتن بهاس ملايو، مك ڤنوليسنڽ ترڤقسا مڠڬوناكن لبيه دري ساتو حروف اونتوق مواكيلي ساتو بوڽي. دچاتتكن ترداڤت لبيه دري 300 ڤركاتان بهاس ايڠڬريس يڠ تله ددفتركن د دالم كاموس ديوان ايديسي كامڤت تربيتن ديوان بهاس دان ڤوستاك. ڤرتمبهن ڤركاتان اين ممرلوكن ڤنچيڤتأن حروف-حروف بارو دالم توليسن جاوي يڠ سسواي دڠن بوڽي حروف ترسبوت.
برداسركن ڤركاتان-ڤركاتان بارو يڠ تله دملايوكن سبوتن بوڽي “ۏ“ دان “ايكس“ تيدق ممڤوڽاءي بنتوق حروف دالم توليسن جاوي يڠ اصل. ڤد تاهون 1998 حروف ۆ دتمبه باڬي مواكيلي بوڽي “ۏ“ باڬي ممبوليهكن ڤركاتان-ڤركاتان ترسبوت دتوليس دالم توليسن جاوي. اوليه ايت توليسن جاوي ڤرلو تروس بركمبڠ اونتوق مندڤني چابرن ڤركمبڠن بهاس ملايو دڠن ممبوات ڤنمباهن حروف باڬي مواكيلي بوڽي-بوڽي اسيڠ يڠ دباوا ماسوق ك دالم بهاس ملايو.
توليسن جاوي دكتڤيكن سهيڠڬ راماي دالم كالڠن اورڠ ملايو يڠ بوتا جاوي دان مڠڠڬڤكن اي هاڽ سسواي دڬوناكن دالم ڤمبلاجرن تيدق راسمي. جوسترو حروف جاوي اكن دڤلاجر سچارا تيدق لڠسوڠ سماس ممڤلاجري القرءان كران باڬي اورڠ ملايو، بلاجر القرءان اداله ساتو كواجبن باڬي ستياڤ اينديۏيدو مسلم. سبنرڽ كماهيرن ممباچ دان منوليس جاوي ممڤوڽاءي هوبوڠن يڠ راڤت دڠن كبوليهن مڠواساءي ڤمباچان القرءان. بهاڬين ڤنديديقن اسلام كمنترين ڤنديديقن مليسيا ﴿قڤي عيم﴾ منداڤتي سجومله 60% ڤلاجر سكوله رنده ڬاڬل ممباچ القرءان دان درڤد جومله ترسبوت دداڤت بهاوا اد كالڠن ڤلاجر يڠ تيدق لڠسوڠ مڠنل حروف جاوي.
دسلوسوري قاعده ڤڠاجرن دان ڤمبلاجرن القرءان هاري اين جوڬ تله مڠالمي ڤروبهن. ڤلباڬاي قاعده بارو دڤركنلكن انتاراڽ اقراء'، البرقي دان البغدادي. اد انتارا قاعده بلاجر القرءان اين ممڤركنلكن حروف القرءان دڠن تروس ممبوڽيكنڽ تنڤا دڤركنلكن نام حروف منجاديكن اد دالم كالڠن ڤلاجر يڠ تيدق تاهو نام باڬي حروف-حروف عرب يڠ سميمڠڽ سام دڠن حروف جاوي.
والاوڤون قاعده سدميكيان اكن منجاديكن ڤلاجر چڤت داڤت ممباچ القرءان دڠن لنچر نامون اي موڠكين ممبري كسن ترهادڤ كممڤوان مڠنالي حروف جاوي ستروسڽ ممباچ دان منوليس جاوي. جوسترو، توليسن جاوي جوڬ ڤرلو دڤركنلكن ملالوءي ڤندكتن دان تيكنيك بارو يڠ سلاري دڠن ڤركمبڠن قاعده ڤمبلاجرن القرءان. كاجين ڤرلو دجالنكن اونتوق مڠنل ڤستي قاعده ڤڠاجرن دان ڤمبلاجرن توليسن جاوي يڠ لبيه كرياتيف دان مناريق.
د سمڤيڠ ايت توليسن جاوي هاروسله دڤربودياكن ملالوءي ڤنديديقن تراوتماڽ ملالوءي ڤڠاجرن دان ڤمبلاجرن مات ڤلاجرن يڠ برترسكن ڤڠاجين اسلام، ڤڠاجين ملايو، بهاس ملايو، سجاره تانه ملايو، سجاره مليسيا دان كنڬارأن. مات ڤلاجرن-مات ڤلاجرن ترسبوت ممڤوڽاءي ڤركاءيتن يڠ امت راڤت دڠن بڠسا ملايو دان بهاس ملايو يڠ اصل ايدينتيتي توليسنڽ اداله توليسن جاوي. ممڤلاجري علمو بركاءيتن بڠسا، بهاس دان بوديا ملايو ملالوءي توليسن جاوي اكن ممبري ڤڠحياتن يڠ بربيذا كڤد ڤلاجر بربنديڠ مڠڬوناكن توليسن رومي. ڤندكتن اين جوڬ سچارا ڤرلاهن-لاهن اكن مڠيكيس مينتاليتي اورڠ ملايو بهاوا توليسن جاوي هاڽ سسواي دڬوناكن دالم سيستم ڤنديديقن يڠ تيدق راسمي.

ڤنوتوڤ
سبنرڽ بوكنله ساتو كرجا يڠ موده اونتوق مڠڠكت مرتبت توليسن جاوي يڠ سماكين ترڤيڠڬير هاري اين. چابرن يڠ دهادڤي بڬيتو ڬتير اونتوق دلالوي كران انتارا ڤڠهالڠ كڤد اوسها اين اد يڠ داتڠ دالم كالڠن اورڠ ملايو سنديري. حال اين برلاكو موڠكين كران ككابورن مريك ترهادڤ كدودوقن توليسن جاوي سباڬاي واريثن اڬوڠ يڠ دتيڠڬلكن اونتوق مريك سباڬاي انق جاتي ملايو. والاوڤون دالم  بلوك اين هاڽ دوا چابرن يڠ داناليسا، نامون دأكوي ماسيه باڽق لاڬي چابرن لاين يڠ ڤرلو دتاڠني دالم اوسها اونتوق ممليهارا كدودوقن توليسن جاوي سباڬاي واريثن بڠسا. اوسها اين ڤرلوله دڬمبليڠ برسام اوليه ڤلباڬاي ڤيهق يڠ ايڠين ممرتبتكن بهاس دان بڠسا ملايو د مات دنيا.

رجوعن
احمد فريد بن عبدالجلال، يعقوب بن عيسى ﴿ايد.﴾ ﴿2005﴾، توليسن جاوي: واريثن بوديا تيدق ڽات، توليسن جاوي: سجاره، سني دان واريثن، ڤهڠ: لمباڬ موزيوم نڬري ڤهڠ.

ازنيه اسماعيل، 2004، ترنفورماسي كود اكسارا براسسكن اونيكود اونتوق سكريڤ جاوي، دسرتاسي سرجان، فاكولتي تيكنولوڬي ساءين س معلومت،
 اونيۏرسيتي كبڠسأن مليسيا


فريده محمد، 1997، بهاس القرءان دان هوبوڠنڽ دڠن توليسن جاوي: سواتو كاجين ترهادڤ ڤلقسانأن توليسن جاوي د سكوله-سكوله كوتا بهارو، كلنتن.دسرتاسي سرجان أصول الدين اكاديمي ڤڠاجين اسلام، اونيۏرسيتي ملايا كوالا لومڤور

هشيم موسى ﴿2006﴾، سجاره ڤركمبڠن توليسن جاوي، ايديسي كدوا، كوالا لومڤور: ديوان بهاس دان ڤوستاك

محمد بخاري لوبيس، فاتيم صالح، هوسنيياتي علي، هوسايمه اسماعيل دان فاطمه سودين، ﴿2006﴾، توليسن جاوي سهيمڤون كاجين، ڤوست ڤنربيتن اونيۏرسيتي ﴿اڤاينا﴾ يو اي تي عيم

محمد ناقواب الاتتس، 1972، اسلام دالم سجاره دان كبودايان ملايو، باڠي:

اونيۏرسيتي كبڠسأن مليسيا