ڤنوليسن دري : كلثوم بنت احمد

ڤڠنلن.
جاوي تله برتاڤق دعالم ملايو لبيه
كورڠ سكيتر 700 تاهون دهولو برداسركن كڤد ڤنموان باتو برسورت تاهون 1303 د
ترڠڬانو. ماله، ترداڤت جوڬ ڤنداڤت يڠ مڽاتاكن بهاوا توليسن جاوي تله دڬوناكن سأول
كداتڠن اسلام دعالم ملايو لاڬي..
تيدق
دينافيكن توليسن جاوي تله منچاڤاي زمان كڬميلڠن ڤد ابد ك 18، هيڠڬاكن ڤنجاجه
ايڠڬريس يڠ منجاجه د تانه ملايو كتيك ايت ڤرلو بلاجر منوليس دان ممباچ د دالم
توليسن جاوي. حال اين داڤت دبوقتيكن ملالوءي كوليكسي ورقه فرنچيس ليغت يڠ ترسيمڤن
دموزيوم ڤرڤوستاكان بريتيس يڠ برتاريخ انتارا 1786 هيڠڬ 1794، ڤرجنجين سير
ستامفورد رفليس دڠن ڤيهق سلطان جوهر، ڤرجنجين ڤڠكور 1874، ڤمشهورن كمرديكأن 1957.
دتمبه
لاڬي، ملالوءي توليسن جاوي، حاصيل كسوسسترأن ملايو توروت بركمبڠ دڠن ڤستڽ، اڤابيلا
باڽق حكاية لام دكارڠ دان دسيبر لواسكن ملالوءي توليسن جاوي سڤرتي حكاية هڠ تواه،
حكاية بنجر، حكاية راج ٢ ڤاساي، حكاية إسكندر ذولكرناين.
بيار ڤون حكاية ٢ اين تيدق دكتاهوي سياڤ
ڤڠارڠڽ. نامون، حاصيل سسترا اين تروس بركمبڠ ملالوءي توليسن جاوي. تيدق داڤت دنافيكن
بهاوا توليسن جاوي تله منجادي واده كڤد مشاركت ملايو دالم مڠمبڠكن علمو ڤڠتاهوان
منچاكوڤي بيدڠ كسنين، كسوسسترأن ماهو ڤون اسڤيك كبهاسان. حال اين تربوقتي اڤابيلا
اخبار٢ ملايو سڤرتي اوتوسن ملايو دان
اوتوسن زمان مڠڬوناكن توليسن جاوي كتيك اول ڤنربيتنڽ. ماله تيدق كتيڠڬلن جوڬ مجله
مستيكا يڠ توروت مڠڬوناكن توليسن جاوي دالم ڤنربيتنڽ دان منداڤت تمڤت ايستيميوا
دالم كالڠن مشاركت ملايو كتيك ايت..
ماله، توليسن جاوي تيدق داڤت
دينافيكن مروڤاكن اسڤيك ڤنتيڠ دالم مڠكلكن ايدينتيتي بوداي ملايو. حال اين، دقواتكن
لاڬي اڤابيلا توليسن جاوي دكايتكن دڠن كداتڠن اسلام دان بوداي القرءان كتانه
ملايو. دتمبه لاڬي، منوروت چاتتن ڤڠمبارا ايروڤه سڤرتي ماڬللن، توم ڤيريس دان ۏن
رونكل، مڠڬامبركن بهاس ملايو دان توليسن جاوي دﺇعترف سباڬاي بهاس ڤڠهوبوڠ اوتام ڤد زمان كسلطانن اسلام دنوسنتارا.
چابرن.
ڤد هاري اين كڬميلڠن
توليسن جاوي أومڤام ملالوءي زون ڬرهان يڠ چوكوڤ مڽديهكن . اداكه مشاركت كيت تيدق چوكوڤ بربڠڬ دڠن زمان
كڬميلڠن توليسن جاوي كتيك دهولو يڠ سنتياس دڬوناكن سباڬاي جابتن كعلموان؟.
كمروسوتن ڤرانن توليسن جاوي ددالم دنيا كعلموان داڤت دكسن سمنجق كتيبأن كواس٢ بارت يڠ مولا منجاجه تانه ملايو ڤد ابد ك-18 دان 19. ڤد
كتيك اين توليسن رومي تله دڤركنلكن اوليه ڤنجاجه بارت تراوتاما دالم سيستم
ڤنديديقن يڠ برورينتاسيكن ڤنديديقن دنيا بارت. ڤد كتيك ايت جوڬاله ڤرانن توليسن
جاوي سديكيت دمي سديكيت مولا ترهاكيس دري ڤرهاتين مشاركت ملايو سنديري. منوروت صمد
بواڠ دالم ارتيكلڽ ”مڠمباليقن مرواه توليسن جاوي“ι مڽاتاكن بهاوا كيت تيدق هاروس مڠكلكن مينتاليتي ڤنجاجه
سڤرتي ر.ج. ويلكينسون يڠ دڠن سڠاج ممبونوه توليسن جاوي دڠن ممڤركنلكن توليسن رومي.
دڠن اداڽ توليسن رومي سديكيت - دمي سديكيت، بريتيس مناريق مشاركت ملايو درڤد اكر
اومبيڽ“. دري ڤد ڤندڠن صمد بواڠ ترسبوت، داڤت كيت تفسيركن بهاوا تاهڤ كبيمبڠن ڤارا
اهلي اكادميك بركنأن سورۏيۏال توليسن جاوي تله برادا د تاهڤ يڠ ممبيمبڠكن.
حال
اين دتمبه لاڬي، ڤلباڬاي ڤريستيوا يڠ ساڠت مڠڬوريس هاتي٢ ڤنچينتا توليسن جاوي يڠ مان 29 جانواري 2006 اخبار
اوتوسن ملايو يڠ مروڤاكن ساتو-ساتوڽ اخبار يڠ مڠڬوناكن توليسن جاوي دهنتيكن
ڤنربيتنڽ كران كورڠڽ سمبوتن درڤد مشاركت تراوتاما درڤد مشاركت ملايو سنديري. داتوق سري دوكتور راءيس يتيم سباڬاي منتري ڤنرڠن
كومونيكاسي دان كبودايان دڠن نادا كهايرنن
مڽاتاكن بهاوا تياد سأورڠ ڤون يڠ مندڠوس، اڤاته لاڬي ممڤوليميككن ڤنوتوڤن اخبار
ايت باءيق د ميديا ايليكترونيك ماهو ڤون ميديا چيتق. ماله، داتوق جوهن جعفر دڠن
نادا سينيس ددالم ڤرسيدڠن دان ڤاميرن توليسن جاوي د موزيوم نڬارا مڠڠڬڤ اورڠ ملايو
رڽه دڠن ايدينتيتي واريثن بڠساڽ سنديري. ڤندڠن بلياو اين برڤقسيكن كڤد ڤوڤولسي
ايتنيك ملايو يڠ مرڠكومي 13 جوت اورڠ ملايو، دان اخبار توليسن جاوي تيدق بوليه
هيدوڤ دان دڤدوليكن سدڠكن اخبار بربڠسا لاءين داڤت هيدوڤ صبور والاوڤون كومونيتيڽ لبيه كچيل بربنديڠ
مشاركت ملايو. ساتو ڤرسوألن يڠ ڤرلو دتوديڠكن ڤد
ديري سنديري اتاو سورتن، د مانكه
سيلڤڽ؟.
ڤلواڠ دان هارڤن توليسن جاوي.
لڠكه٢ اونتوق ممرتبتكن سمولا توليسن جاوي.
والاو اڤ
ڤون يڠ
تله برلاكوι لڠكه ممرتبتكن سمولا توليسن جاوي واجر
دلقساناكن سوڤاي سني واريثن اين تيدق هاڽوت دتلن زمان. باڽق ڤنداڤت ماهو ڤون چادڠن٢ يڠ دكموكاكن اوليه ڤارا سرجان ماهو ڤون
اورڠ ڤرساٶرڠن بركنأن لڠكه ڤرليندوڠن توليسن جاوي.
انتاراڽ اياله ملالوءي:
1 .سيستم ڤنديديقن نڬارا. ملالوءي سيستم
ڤنديديقن اين كماهيرن منوليس دان ممباچ توليسن جاوي مستي دجاديكن ترس دالم مات
ڤلاجرن ڤنديديقن اڬام اسلام د سكوله-سكوله سلوروه نڬارا.
ڤڠاجرن
توليسن جاوي د سكوله-سكوله برمولا درڤد تاهون 1 لاڬي اكن ممبريكن ڤنددهن اول كڤد
كانق٢ اونتوق بلاجر منوليس دالم توليسن جاوي.
ڤنديديقن بوكن سهاج برصفة ساتو هالا اتاو ساتو لاون ساتو دالم كلسι تتاڤي ڤركمبڠن مولتي ميديا داڤت ممبنتو ڤركمبڠن
توليسن جاوي دالم ڤنديديقن ملالوءي ڤرﺇيسين كورسوس دالم سي.دي. اتاو ۏي سي .دي.
يڠ ممودهكن ڤڠيدرن يڠ لبيه لواس.باهن ڤڠاجرن جوڬ ڤرلو دڤرباڽقكنιدڤرمودهكن دان مناريق
ιميثلڽ بوكو٢ لاتيهن يڠ برورينتاسيكن ڤمبلاجرن كنديري
دان جوڬ ملالوءي اخبار سرتا مجله.
2
.د ڤريڠكت اينستيتوسي ڤڠاجين تيڠڬي عوام ماهو ڤون سواستا ، لڠكه مماسوقكن كماهيرن
دان سجاره ڤركمبڠن توليسن جاوي دالم سوبجيك تمدون اسلام دان كنڬارأن مليسيا اداله
واجر سباڬاي ميكانيسمى اونتوق ممرتبتكن توليسن جاوي د ڤريڠكت اينستيتوسي ڤڠاجين
تيڠڬي د نڬارا اين.
3. اوسها٢ تربارو اداله ريسولوسي منشي ديوان ﴿جاوي﴾. ليما ريسولوسي
ممرتبتكن جاوي اين دكموكاكن اوليه منشي ديوان ﴿جاوي﴾ سمڤنا بيڠكيل ڤمبينأن منشي
ديوان ﴿جاوي﴾ ڤد 26-28 فيبرواري 2013 د هوتيل د ڤلما، شاه عالمː.
1﴾.موجودكن جاوتنكواس منشي ديوان
﴿جاوي﴾ يڠ اكن مڠڬرقكن سڬالا اكتيۏيتي يڠ
بركاءيتن دڠن جاوي سچارا برتروسن.
﴾مڽدياكن مودول ستندرد
ڤڠقاعداهن جاوي اونتوق كڬونأن ڤارا منشي..2
3﴾.مڽدياكن مودول ستندرد خصوص اونتوق اورڠ عوام يڠ ترديري
درڤد ڤريڠكت اساس، ڤريڠكت ڤرتڠهن دان ڤريڠكت لنجوتن.
4﴾. مڠاداكن كورسوس ڤمبينأن منشي اونتوق ملاهير، ملنتيق دان
ملاتيه لبيه راماي ڤارا منشي ديوان ﴿جاوي﴾.
5 ﴾ ممبري ڤندداهن كڤد ڤارا منشي تنتڠ كاموس دفتر ايجأن جاوي
ايديسي ك-3 ﴿يڠ اكن دتربيتكن اوليه دبڤ﴾.
.4.ڤاميرن سني خط
جوڬ سهاروسڽ دڤرباڽقكن دان ڤلاجر سكوله هاروس دڬالقكن مڠونجوڠي ڤاميرن سدميكيان
سوڤاي منداڤت ڤندداهن يڠ سواجرڽ تنتڠ واريثن ملايو يڠ كيان دلوڤاكن اين.بيڠكيل
تنتڠ ڤنوليسن جاوي دالم كالڠن بليا دان ڤلاجر ڤريڠكت رماج داڤت ممڤرتيڠكتكن لاڬي كسدرن
ممڤرتاهنكن توليسن جاوي سباڬاي الت ڤڠمبڠن علمو. سلاءين درڤد كمودهن باهن ڤڠاجرن،
ڬورو يڠ برڤڠالمن ڤرلو دلاهيركن اونتوق ممنوهي كڤرلوان ڤڠاجرن. لاتيهن داڤت منيڠكتكن
قاعده ڤڠاجرن يڠ لبيه بركسن.
5 .ڤيهق كراجأن تمڤتن ڤرلو لبيه اڬريسيف لاڬي كأ ره مڠهيدوڤكن
توليسن واريثن اين.سني توليسن خط سهاروسڽ دكومسيالكن دڠن لبيه ڬيات لاڬي. ڤلباڬاي
توليسن سني خط جاوي، چونتوهڽ خط نسخ، خط طالوس، رقعة، خط دواني، خط ريحانا دان
سباڬايڽ. اياڽ امت اينده جك اياڽ داڤت دهياسكن دسراتا-راتا تمڤت يڠ بوليه
مناريق ڤرهاتين عموم. سلاين ايت، كسدرن ڤڠڬوناءن توليسن جاوي ڤد ڤاڤن تندا دان ڤتونجوق
جالن ماسيه كچيل بيلڠنڽ . تيدق كترلالوان جك دكاتاكن بوليه دبيلڠ دڠن جاري سني خط بوكن سهاج بوليه دلاكركن ڤد كڤيڠن كرتس مالهن منجادي هياسن برچورق
اسلاميك اڤابيلا اي دتوليس ڤد كڤيڠن چرمين، داوكير ڤد ميمبر٢ مسجد ιدڤريميس٢ كراجأن دان سواستاι ڤريميس ڤرنياڬاٴنιدكندرأن عوام دان
ترروت دجاديكن چندرامات اونتوق كنڠن. نافس بارو دالم ڤڠحاصيلن سني خط اين سچارا
تيدق لڠسوڠ منيڠكتكن مرتبت سني خط سباڬاي عنصور سني يڠ چوكوڤ تيڠڬي. سسوڠڬوهڽ سني
كاليڬرافي اسلام اداله لامبڠ كسنين اوڠڬول تمدون ﺇسلام يڠ تياد تنديڠنڽ.
منوروت بخاري لوبيس، ڤينشرح د جابتن
كسوسسترأن ملايو، فاكولتي بهاس، اونيۏرسيتي ڤنديديقن سلطان إدريس ﴿اڤسي﴾ ، ساتو
قاعده اونتوق ممرتبتكن توليسن جاوي اياله ستياڤ ماس، لوكاسي اتاو دمان ساج سواجرڽ
دلتقكن توليسن اين. ميديا مسسا توروت ممبري سوكوڠن سڤرتي مڽليتكن بريتا، ﺇكلان اتاو ڤاڤن تندا دالم توليسن اين.
اڤابيلا سموا ڤيهق ساليڠ ممبنتو، اوسها ممرتبتكن توليسن اين موده دلقساناكن، سكالي
ڬوس ممڤرلواسكن ڤڠاروه اتاو ڤڠڬونأنڽ. ڤد ماس سام، كڬياتن مڠواساءي ايجأن اين مستي
دڤركاساكن دالم كالڠن ڬينراسي مودا كران مريك ڬولوڠن تربسر. انتاراڽ، مڠاداكن ڤلباڬاي
سايمبارا سرتا كورسوس عموم د سكوله رنده دان منڠه. ڤرچامبهن مينت ترهادڤ ڬولوڠن
اين جك دجان سجق اول ممڤو ممبنتوق كساءيمبڠن دالم ڤلباڬاي اسڤيك ιسكالي ڬوس منچاڤأي كجايأن ڤد ماس دڤن.
جوسترو، جك
اد ڤلاجر يڠ برمينت منجادي ڤاكر بهاس، ڤرلوله دكاجي دان دتروكا كايستيميوأن سيستم
توليسن جاوي. اين ڤرلو دلاكوكن دمي ماس دڤن نڬارا دان نڬارا ممرلوكن ڬولوڠن اين
اونتوق منروسكن كسينمبوڠن سديا اد. ڤد ماس سام، ڤنربيتن بوكو دالم ۏرسي جاوي
مستيله دڤلباڬايكن دڠن ممبري ڬالقن اتاو اينسنتيف. بلياو ڤرچاي، جك دسوكوڠ دڠن
ميكانيسمى ڤادو، مرتبت اونتوق مڠڠكت تارف توليسن اين اكن ترچاڤاي. يڠ ڤنتيڠ اياله
ڬالقن سرتا چارا ڤلقسانأنڽ. سوده سمڤأي ماساڽ مشاركت مڽمارقكن توليسن اين سباڬاي
ساتو بوقتي تروڠڬول كوجودن تمدون ملايو سواتو كتيك دولو.
.ڤنوتوڤ
توليسن
جاوي مروڤاكن واريثن بڠسا يڠ تيدق ترنيلاي هرڬاڽ. ماله توليسن جاوي مروڤاكن نادي
يڠ مڠڬرقكن بهاس ملايو سباڬاي بهاس علمو دان ملتقكن بهاس ملايو ستارف دڠن بهاس٢ اسيڠ ددنيا اين ڤد ساتو كتيك دهولو. كيني، مشاركت
ڤرلوله دسدركن تنتڠ كڤرلوان ممڤرتاهنكن واريثن بوداي اين اڬر تيدق ڤوڤوس دتلن ديق
زمان. رعيت دان كراجأن ڤرلو برڬنديڠ باهو اونتوق مرياليساسيكن سمولا كأڬوڠن توليسن
جاوي سباڬاي الت مڠمبڠكن علمو دالم بهاس ملايو.